Najważniejszym świętem żydowskim jest, obchodzony co tydzień, Szabat. Jest to dzień wolny po tygodniu pracy, wymieniony w Dekalogu jako czwarte przykazanie.
Szabat jest świętem na cześć Boga, upamiętnia jego odpoczynek po dokonaniu Stworzenia. Nawiązuje także do Przymierza, które zawarł z narodem Izraela oraz ma przypominać Żydom wyzwolenie z niewoli egipskiej.
Według kalendarza żydowskiego początkiem doby jest zmierzch. W związku z tym wszystkie święta żydowskie zaczynają się w wigilię świąt (w wieczór przed właściwym dniem), a cotygodniowe świętowanie Szabatu rozpoczyna się w piątek wieczorem.
Jak wygląda i na czym polega świętowanie Szabatu?
O odpowiednio sprecyzowanej porze (kilka minut przed zachodem słońca) kobieta zapala dwie świece, a następnie odmawia błogosławieństwo. Świece symbolizują sacrum i profanum, Boską światłość i duszę człowieka. Moment ich zapalenia oddziela także zwykłe dni tygodnia od dnia świętego – soboty. Mężczyźni w tym czasie witają Szabat modląc się w synagodze. Po ich powrocie zaczyna się uroczysta uczta, wspólna rodzinna kolacja.
Zanim jednak rodzina przystąpi do spożywania posiłku następuje drugi ważny moment w liturgii Szabatu – kidusz, czyli błogosławieństwo wina. Ojciec rodziny bierze kielich (czarkę) kiduszowy napełniony winem, odmawia modlitwę, upija łyk wina i podaje go każdemu z uczestników kolacji.
Następnie błogosławi chleb – dwie chałki na pamiątkę podwójnej porcji manny, jaką otrzymywali Żydzi w każdy piątek podczas przejścia przez pustynię. Mężczyzna kroi lub łamie chałkę na kawałki i dzieli się nią z każdym członkiem rodziny. Po tych rytuałach zaczyna się wieczerza.
Piątkowa kolacja powinna być bardzo obfita, kupuje się na tę okazję produkty najlepsze i najsmaczniejsze. W przygotowaniach powinni brać udział (choćby symbolicznie) wszyscy domownicy. Wszystko powinno być wcześniej przygotowane, posprzątane, a stół powinien być nakryty najlepszym obrusem.
Z kolei uczestnicy kolacji powinni wyglądać czysto i odświętnie. Przy stole powinna panować świąteczna, radosna atmosfera oraz rozmowy na temat dobrych rzeczy, które przydarzyły się rodzinie w minionym tygodniu. Szabat to dzień odpoczynku, radości, w którym należy jeść, śpiewać, spędzać czas z rodziną i się rozmnażać.
Zgodnie z tradycją w czasie doby szabatowej pobożny Żyd powinien spożyć trzy posiłki. Pierwszy, wspomniany wcześniej, to wieczorna piątkowa kolacja. Kolejny posiłek powinien mieć miejsce w sobotę w południe. Bardzo często spożywa się wtedy czulent, czyli gorące danie, które przygotowywane jest w piątek. Składa się z mięsa, ziemniaków, fasoli, cebuli, kaszy, czasem jajek lub knedli. Ostatnim posiłkiem jest wieczorne danie kończące Szabat.
Poza ucztą, wspólnym jedzeniem, cotygodniowe świętowanie Szabatu to dla religijnych Żydów ściśle określony zestaw zasad, których powinni przestrzegać. Przykazanie o Szabacie wymaga zaniechania wszelkiej pracy, szczególnie tej, w wyniku której zmienia się przyrodę.
Na podstawie tekstów biblijnych sformułowano długą listę prac, których nie można wykonywać w Szabat, do których należą między innymi zakaz: budowy, rozpalania ognia, pisania, gotowania, prowadzenia samochodu , podróżowania, używania urządzeń elektrycznych, korzystania z komunikacji miejskiej, a nawet dłuższych spacerów.
We współczesnym Izraelu, w dalszym ciągu, zdecydowana większość mieszkańców wyznania mojżeszowego przestrzega zasad szabatowych. Dla ortodoksyjnych i utraortodoksyjnych Żydów Szabat jest świętem obchodzonym ze ścisłym zachowaniem zasad tradycji.
Z kolei dla tak zwanych „świeckich Żydów”, którzy na co dzień nie przestrzegają zasad dotyczących życia koszernego (zgodnego z zasadami wiary), piątkowa kolacja z rodziną ma również ogromne znaczenie.
Mimo tego, że ta część społeczeństwa nie rozpoczyna Szabatu modlitwą w synagodze to w piątkowy wieczór spotyka się z najbliższymi, żeby wspólnie zjeść posiłek i porozmawiać o tym, co wydarzyło się w ich życiu w mijającym tygodniu. Sobota, to z kolei dzień, w którym podróżują, odpoczywają i spędzają czas z najbliższymi.
Stąd też śmiały wniosek, iż Szabat jest integralną częścią kultury żydowskiej, podkreślającą fakt jak ważna w tej kulturze jest rodzina.
Karolina Maoz, 18.06.2021