Niewiele słów ma tak długą i złożoną historię oraz tak rozległy wpływ, jak te odnoszące się do pieniędzy. Weźmy na przykład słowo „dolar” lub „frank”, „rupia” lub „drachma”. Wszystkie są terminami, które są znane większości ludzi, nawet jeśli nigdy nie używali ich jako waluty.
Dzisiejsza historia jest o „szeklu”. To termin tak dawny, że jeszcze sprzed wynalezienia pieniądza. Zaczęło się od pomiaru wagi na starożytnym Bliskim Wschodzie około 3000 lat p.n.e., przy czym takie datowanie jest oczywiście dość przybliżone i wywodzi się od hebrajskiego słowa oznaczającego „ważenie”. Waga i warunki pieniężne występowały razem w historii, a „szekel” jest wczesnym przykładem terminu, którego użycie ostatecznie przeszło do wartości pieniężnej.
Jest on chyba najbardziej znany współczesnej ludności z tego, że występuje w Starym Testamencie. Na przykład w Księdze Rodzaju 23:16 słyszymy o „czterystu szeklach normy uznawanej przez kupców”. Jak wskazuje ten fragment, nie było jednego standardu wagi szekla, ale wiele różnych standardów różniących się w zależności od lokalnych warunków, co oznaczało, że dostęp do dobrego zestawu odważników był niezbędny.
Pojawienie się szekli następowało stopniowo, a pierwszym krokiem było przyjęcie srebra do bilansowania płatności od około 2400 roku p.n.e. Niepsujące się materiały, takie jak metale, mają bardzo długą historię w handlu i wymianie. Nie były tak podatne na rozkład jak np. zboża, a ich podaż nie zmieniała się sezonowo. Po wynalezieniu monet w VII wieku p.n.e. szekel stał się synonimem wielu srebrnych monet na Bliskim Wschodzie.
Perska prowincja Judea, dla której szekel stał się później szczególnie symboliczny, zaczęła produkować własne monety dopiero w IV wieku p.n.e. i importowała srebrne monety głównie z Zachodu. Być może monety te były określane jako szekle lub odmiana szekli w lokalnych językach semickich, niezależnie od ich oryginalnych nazw.
Unikalne ćwierć szekla w British Museum przedstawia brodatego boga siedzącego na skrzydlatym rydwanie. Przypuszcza się, że napis na monecie YHD to monogram „Yehud”, ale można go również interpretować jako „YHW” lub „YHR”, czyli „Jahwe” lub Bóg.
Może to budzić kontrowersje, ponieważ drugie przykazanie Biblii hebrajskiej mówi, że „nie będziesz robić żadnych rzeźbionych wizerunków niczego w niebie ani na ziemi”. Możliwe jest jednak, że moneta została pierwotnie wyprodukowana w pogańskim mieście Gaza. Jeśli to prawda, to przedstawione bóstwo jest tylko jednym z rozległego panteonu bogów, który istniał w całym regionie.
Fenickie miasto nadbrzeżne Tyr, we współczesnym Libanie, stało się szczególnie ważnym producentem monet, ponieważ srebro w jego szeklach było wyjątkowo czyste. To ich używano, aby zapłacić pół szekla daniny świątynnej obowiązkowej dla żydowskich mężczyzn.
Dążenie do tego podatku stanowi nawet podstawę jednego z cudów Jezusa, który zaczyna się od odwiedzenia go przez celników i żądania uiszczenia daniny przez Piotra na Jeziorze Galilejskim (Mt 17:27). Nie mają pieniędzy, więc Jezus mówi Piotrowi, żeby rzucił sieć do morza i otworzył pysk pierwszej złowionej ryby. Piotr jest posłuszny i znajduje w pysku ryby szekel, przetłumaczony na „stater” dla czytelników Nowego Testamentu mówiących po grecku.
Pierwsza rewolta żydowska w latach 65-70 n.e. przekształciła szekel w potężny symbol politycznego buntu. Rebelianci bili w Jerozolimie w czasie wojny szekle, pół-szekle i ćwierć-szekle przedstawiając kielich Omera i trzy granaty. Przedstawienia na monetach były ściśle związane z żydowskimi praktykami religijnymi. Co ważne, były to pierwsze monety, na których widniał konkretny nominał „szekel”.
W kategoriach monet, historia szekla mogła zakończyć się w 70 roku n.e. klęską rebeliantów i upadkiem Jerozolimy przez Rzymian. Mimo to odrodziła się w XX wieku, gdy Izrael w 1969 roku ogłosił, że jego bardzo zdewaluowany izraelski funt ma zostać zastąpiony szeklem.
Nowe banknoty i monety pojawiły się ostatecznie w 1980 roku. 5 lat później zostały zastąpione przez „nowego szekla” obowiązującą walutę w Izraelu i Autonomii Palestyńskiej aż do dnia dzisiejszego.
1 szekel dzieli się na 100 agorot. W obiegu znajdują się monety: 10 i 50 agorot (na monecie widnieje 1/2 szekla), 1, 2, 5 i 10 szekli oraz banknoty: 20, 50, 100 i 200 szekli.
Jak powiedział minister finansów Izraela, przyjmując szekel, Izrael „powrócił do swoich korzeni”. Nowe monety zawierały nawet kielich omerowy w nawiązaniu do szekli z pierwszego powstania żydowskiego.
Jego odrodzenie jako waluty w XX odzwierciedla wielowarstwową historię szekla: począwszy od praktycznego rozwiązania pomagającego ujednolicić rachunkowość, rozwinął się w symboliczne przedstawienie historycznej ciągłości narodu izraelskiego.
Anna Szczypińska, 15.01.2021
Źródło:https://www.coinworld.com/news/precious-metals/coin-world-shekel-history-numismatics-israel-world-coins-ancient-collecting-hobby.html