W 1769 roku narodzili się dwaj chłopcy, którzy w wieku dorosłym odcisnęli piętno na losach świata. Jeden z nich to Napoleon Bonaparte, późniejszy Cesarz Francuzów, drugi to Mohamed Ali, który jako władca Egiptu zapoczątkował modernizację Bliskiego Wschodu.
Obaj zaczynali swoją karierę w wojsku. Napoleon po ukończeniu szkoły artylerii przyłączył się do sił rewolucyjnych, gdzie wsławił się dowodząc artylerią przy zdobywaniu Tulonu w 1793 roku. Następnie zrobił błyskawiczną karierę wojskową i polityczną, stając się jedną z najważniejszych postaci we Francji. Jego pozycja wzrosła po zwycięskim przeprowadzeniu kampanii włoskiej w latach 1796-1797.
Z kolei, w 1898 roku, stanął na czele wyprawy na Egipt, gdzie planował uczynić bazę do walki z kolonialnym imperium brytyjskim. Jedną z najważniejszych bitew, którą dowodził w Egipcie była batalia pod Abukirem w 1799 r. Wówczas mógł się teoretycznie spotkać z Mohamedem Alim.
Ten bowiem jako młody oficer turecki, dowodząc oddziałem złożonym z 300 Albańczyków, walczył również w tej samej bitwie. Na dodatek po klęsce tureckiej, jego oddział jako jeden z nielicznych nie uległ panice i wycofał się bez większych strat. Przyniosło to Mohamedowi rozgłos i poważanie wśród poddanych sułtana. Jego pozycja szybko wzrosła, po wycofaniu się Francuzów z Egiptu.
Dzięki umiejętnościom dyplomatycznym oraz zdecydowanemu używaniu siły, podporządkował sobie znaczną część Egiptu, kończąc panujący tu chaos i rozprężenie. Działał początkowo jako oficer wierny sułtanowi. Jednak w 1805 roku, stanął na czele zbuntowanej przeciw nieudolnej administracji tureckiej, ludności Kairu przyjmując tytuł Paszy Egiptu. Nie wystąpił jednak przeciw Stambułowi, co zaowocowało zatwierdzeniem go na tym stanowisku przez sułtana Selima III.
Mohamed Ali otrzymał wówczas olbrzymią władzę nad Egiptem pozostającym jednak w ramach państwa tureckiego. Nowy Pasza stanął przed wieloma problemami.
Najpoważniejszymi z nich był kryzys ekonomiczny oraz liczne lokalne ogniska buntu przeciwko jakiejkolwiek władzy centralnej. Na dodatek w Aleksandrii wylądowały siły angielskie, które pragnęły podporządkować kraj koronie brytyjskiej.
Tym ostatnim problemem zajął się Mohamed Ali w pierwszej kolejności, rozbijając wojska brytyjskie w bitwie pod Rosettą w 1807 r. Zwycięzca okazał się przy tym dalekowzroczny. Potraktował z honorami i troską wziętych do niewoli przeciwników, co pozwoliło mu na szybkie podpisanie porozumień handlowych z kupcami angielskimi. To z kolei poprawiło sytuację ekonomiczną kraju, w którym produkowano olbrzymie ilości bawełny, trafiającej teraz do fabryk brytyjskich.
Następnie krwawo spacyfikował opozycję składającą się głównie z mameluków, którzy byli wcześniej najbardziej uprzywilejowaną grupą w Egipcie. Udając pojednanie zaprosił ich przywódców do Kairu i tam ich wszystkich wymordował.
Po umocnieniu władzy nad Egiptem, Mohamed Ali rozpoczął reformowanie armii. Zafascynowany zwycięstwami Napoleona Bonaparte, postanowił zorganizować ją na wzór francuski.
Przeprowadził przymusowy pobór do wojska, a z pozyskanych rekrutów utworzył oddziały piechoty, kawalerii, artylerii oraz wojska inżynieryjne. Zostały one umundurowane i wyposażone na styl europejski. Na dodatek do ich szkolenia zatrudnił byłych oficerów francuskich. Dzięki temu dysponował potężną armią, liczącą około 150 tysięcy żołnierzy.
Dzięki tej armii Mohamed Ali Armia podporządkował swojej władzy dalsze terytoria: Sudan oraz Arabię z Mekką i Medyną. Występował jednak zawsze jako poddany turecki. Gdy w 1822 r. wybuchło antytureckie powstanie w Grecji, Pasza Egiptu w imieniu sułtana pokonał większość sił powstańczych. Został za to mianowany namiestnikiem Krety i Morei. Jego pozycja w Turcji wyraźnie wzrosła.
Sułtan odrzucił jednak jego rady aby ulec państwom europejskim i dać Grekom autonomię w ramach państwa tureckiego. Zaowocowało to klęską floty tureckiej pod Navarino w 1827 r. i w ostatecznym rozrachunku, powstaniem niepodległej Grecji.W tej sytuacji Mohamed Ali wystąpił do sułtana Mahmuda II o rekompensatę za tereny utracone na rzecz Grecji.
Następnie wkroczył do tureckiej prowincji Syrii, do której należała także Jerozolima. Wojska egipskie dowodzone przez jego syna, Ibrahima wkroczyły w listopadzie 1831 r. do Jerozolimy i Damaszku. Następnie ruszyły w kierunku Stambułu. Rozgromiły Turków pod Konyą i skierowały się na Stambuł.
Zwycięska ofensywa Egipcjan została jednak zatrzymane przez dyplomację francuską i angielską, którym to państwom nie na rękę było obalenie sułtana. W zamian jednak za zatrzymanie ofensywy, Mohamed Ali uzyskał wsparcie dyplomatyczne z Europy w dążeniach do uzyskania dziedzicznej władzy nad Egiptem.
Ostatecznie wojska egipskie opuściły Syrię w 1840 roku. Wrócili tu Turcy. Ale tylko dlatego, że mocarstwa europejskie odwróciły się od Mohameda Alego i wsparły dyplomację turecką.
Jednak te dziewięć lat rządów Mohameda Alego zmieniły zupełnie status Jerozolimy. Tutaj, w miejscu dawnego Wieczernika, na Górze Syjon, urzędował Ibrahim Pasza, w imieniu swego ojca, Mohameda Alego. Toteż Jerozolima stała się ośrodkiem działań dyplomatycznych.
Aby ułatwić rozwój miasta, Mohamed Ali niedługo po wkroczeniu skasował opłaty pobierane tu od żydowskich i chrześcijańskich pielgrzymów. Zniósł również potrzebę uzyskiwania zezwoleń na remonty i budowę nowych obiektów. Pozwoliło to zarówno żydom jak i chrześcijanom na rozbudowę swoich kościołów i synagog. Wierni uzyskiwali przy tym wsparcie finansowe z całego świata, co ożywiło ekonomikę miasta.
Na dodatek Mohamed Ali zaprosił mocarstwa europejskie o ustanowienie w Jerozolimie swoich przedstawicielstw dyplomatycznych. Wprawdzie pierwsze konsulaty europejskie powstały w świętym mieście już po wycofaniu się Egipcjan, jednak dzięki temu Jerozolima stała się nagle obiektem zainteresowania całej Europy.
Tak więc historia potoczyła się w przypadku Mohameda Alego podobnie jak w przypadku Napoleona Bonapartego. Nie udało się im utworzyć olbrzymich mocarstw. Jednak reform wprowadzonych na zdobytych przez nich obszarach nie udało się już zatrzymać.
Wojny napoleońskie stały się zaczątkiem przeobrażeń politycznych i społecznych w Europie. Podboje zaś Mohameda Alego, poza modernizacją Egiptu stworzyły podwaliny do rozwoju nowoczesnej, dziewiętnastowiecznej Jerozolimy.
Od czasów Mohameda Alego na terenie świętego miasta pojawiły się bowiem liczne zagraniczne inwestycje. Ułatwiały one zarówno życie tutejszej społeczności jak i przyjmowanie do miasta coraz liczniejszych grup pielgrzymów.
Stanisław Szuro, 02.09.2022r.