Sąd Najwyższy w Jerozolimie jest najwyższym sądem Izraela i ostatnim sądem apelacyjnym. W skład Trybunału wchodzi 15 sędziów i dwóch sekretarzy. Na czele Sądu Najwyższego i całego systemu sądownictwa stoi Prezes Sądu Najwyższego. Obecnie pełni tę funkcję sędzia Esther Hayut.
Sąd Najwyższy ma dwie funkcje: jest najwyższym sądem apelacyjnym w państwie Izrael, a także zasiada jako Wysoki Trybunał Sprawiedliwości (Bagatz), rozpatrując petycje przeciwko różnym organom rządowym w pierwszej instancji, a także przeciwko orzeczeniom sądów apelacyjnych.
Sąd Najwyższy, zasiadając jako sąd apelacyjny, rozpoznaje skargi z tytułu prawa i wnioski o dopuszczenie do odwołania, głównie od wyroków i orzeczeń zapadłych w sądach rejonowych. Jako Wysoki Trybunał Sprawiedliwości (Bagatz), Sąd Najwyższy rozpatruje skargi wszystkich osób (nie tylko obywateli lub mieszkańców) przeciwko organom publicznym i władzom rządowym.
Ogólnie rzecz biorąc, Sąd Najwyższy zasiada w trzyosobowych składach. Jednakże jeden sędzia może rozpatrywać pewne sprawy, w tym wnioski tymczasowe, zarządzenia tymczasowe i wnioski o pozwolenie na odwołanie. W sprawach o szczególnym znaczeniu Sąd Najwyższy może obradować w rozszerzonym składzie z nieparzystą liczbą sędziów. Rocznie przed Sądem Najwyższym wszczynanych jest około 10 000 postępowań.
Sam budynek Sądu Najwyższego ma bardzo ciekawą architekturę i można go zwiedzać codziennie. Wycieczki dotyczą Trybunału, architektury budynku oraz historii i struktury izraelskiego systemu prawnego. Codzienne wycieczki, które są otwarte dla wszystkich i są darmowe, odbywają się o godzinie 11:00 w języku hebrajskim i o 12:00 w języku angielskim.
Architektura Sądu Najwyższego w Jerozolimie
Architekci oparli projekt budynku na kilku głównych zasadach. Po pierwsze, Sąd Najwyższy znajduje się w kompleksie Ben Guriona (kompleks krajowy), w bliskim sąsiedztwie Knesetu (władza ustawodawcza) i ministerstw (władza wykonawcza).
Po drugie, styl budynku to połączenie nowoczesnej i eklektycznej architektury, która nawiązuje do Jerozolimy i jej budowli na przestrzeni pokoleń. Po trzecie, na budynek wpływają wartości sprawiedliwości, prawa i prawdy oraz wzbogacają go biblijne metafory. Po czwarte, budynek jest wyrazem majestatu, ale nie jest zbyt monumentalny. Pasuje do otoczenia i szczególnego charakteru Jerozolimy.
Styl architektoniczny budynku jest postmodernistyczny, co oznacza, że z jednej strony zawiera modernistyczne przestrzenie i motywy, z drugiej nawiązuje do starożytnej architektury, przede wszystkim w Jerozolimie. W rezultacie kontrastujące motywy pojawiają się obok siebie we wszystkich skrzydłach budynku.
Powierzchnia budynku to 22 000 m kw. Budowa obiektu trwała około trzech i pół roku (1989-1992) i zatrudnionych było ponad 3000 rzemieślników.
Z holu wejściowego wychodzą zwężające się schody, przywołujące klimat typowej jerozolimskiej alei ze światłami przypominającymi oświetlenie uliczne. Szeroka ściana z nieociosanego kamienia, zbudowana na sucho (nie z cementu) po prawej stronie, przypomina ściany budynków w starożytnej Jerozolimie. Lustra w otwartej przestrzeni u podstawy muru tworzą iluzję, że fundament budynku sięga głęboko w Ziemię. Ta iluzja sugeruje również fundamenty starego miasta Jerozolimy.
Podobnie jak mur, prawda i miasto Jerozolima są głęboko osadzone. Naprzeciw niej, po lewej stronie, jest nowoczesna, biała i pozbawiona ozdób ściana. Otwarta przestrzeń z lustrami u podstawy „jerozolimskiej ściany” i otwarta przestrzeń u podstawy białej ściany służą funkcjonalnemu oddzieleniu różnych faktur ścian i podłogi.
Klatka schodowa jest zbudowana jak piramida przenosząca gościa z ziemi do nieba, w sposób, który ilustruje biblijną metaforę: „prawda z ziemi wyrośnie, a sprawiedliwość spojrzy z nieba” (Psalm 85:11).
Zakrzywione okno na szczycie schodów ma dwa główne cele architektoniczne: zalewa budynek naturalnym światłem i zapewnia widok na miasto. W wielu kulturach i tradycjach naturalne światło symbolizuje nadzieję, dobroć, oświecenie, mądrość, przejrzystość, sprawiedliwość, czystość i prawdę.
Tłem budynku jest panorama Jerozolimy. Z okna można spojrzeć na wschód w kierunku dzielnicy Nachla’ot – łatwo rozpoznawalnej po czerwonych dachach – i centrum miasta. Widok ze wschodu na zachód odzwierciedla rozwój miasta. Rozwój w kierunku zachodnim jest widoczny w rozwoju National Precinct, który jest siedzibą trzech gałęzi rządu: Knesetu, Ministerstw Rządu i Sądu Najwyższego.
Piramida została zainspirowana grobem Zachariasza i Absaloma w dolinie Jozefata u podnóża Góry Oliwnej. Na szczycie piramidy znajdują się otwory, które umożliwiają przenikanie światła słonecznego do wnętrza. Otwory przedstawiają koła, w przeciwieństwie do struktury piramidy, która charakteryzuje się prostymi i ostrymi liniami. Odbicie geometrycznej podłogi przekształca piramidę w lustrzane odbicie samej siebie. Przestrzeń ta nazywana jest „Bramą”, ponieważ stanowi symboliczno-oficjalne wejście do budynku.
Zewnętrzne powierzchnie piramidy są zbudowane z oksydowanej miedzi jako nawiązanie do kopuł rosyjskiego kościoła na terenie rosyjskiego kompleksu, w którym mieścił się Trybunał do 1992 roku. Pokrycie ma stworzyć poczucie ciągłości i służyć jako przypomnienie, że ta tradycja sądownicza przeniosła się wraz z Sądem Najwyższym do nowego budynku.
Piramidę otacza biblioteka praw. Jest okrągła i podzielona na trzy poziomy. Każdy poziom służy innej grupie – pierwsze piętro jest ogólnodostępne. Na drugim i trzecim piętrze znajdują się biura urzędników oraz gabinety emerytowanych sędziów Sądu Najwyższego.
Umiejscowienie biblioteki w „Bramie” budynku, w najbardziej centralnym miejscu, przez które wszyscy muszą przejść, podkreśla wagę i wyższość książki, która wyraża prawo, mądrość i kulturę. Prawo wypracowane na salach sądowych opiera się na istniejącej wiedzy i doświadczeniu z książek prawniczych znajdujących się w bibliotece.
Grand Foyer to duża sala, w której publiczność może poczekać przed wejściem na salę sądową. Naturalne światło wpada do wnętrza przez otwory w suficie i przez otaczające okna. Po lewej stronie widać „Mur Jerozolimy” i wejścia do pięciu sal sądowych.
Sądy w czasach biblijnych znajdowały się przy bramach miasta. Trójpoziomowy projekt wejść do sal rozpraw, zwany „schodkową bramą”, reprezentuje te bramy miejskie i przypomina trójpoziomowy projekt stosowany do wejść do wielu budynków publicznych na starożytnym Wschodzie. Bramy są również wyrazem dostępności Sądu. Każda osoba może wejść, aby zobaczyć prawie każdą rozprawę odbywającą się przed Sądem Najwyższym (z wyjątkiem sprawy dotyczącej bezpieczeństwa narodowego lub nieletnich).
Po prawej stronie wielkiego foyer znajduje się skąpana w słońcu biała ściana z nowoczesnymi galilejskimi niszami i półkolistymi ławami. Podłoga wielkiego foyer jest ukośna z jasnymi pasami marmuru, kierującymi oczy gościa w kierunku wejścia do sal rozpraw.
Chociaż sale rozpraw różnią się wielkością i wystrojem wnętrz, ich podstawowa struktura architektoniczna jest podobna. Wszystkie mają układ podobny do rzymskiej bazyliki: liniowa konstrukcja z dwiema kolumnami wzdłuż długości i oknami nad nimi, przez które wpada naturalne światło do pomieszczenia.
W czasach rzymskich bazylika była majestatycznym budynkiem publicznym, używanym do celów rządowych, w tym do postępowań sądowych. Bazylika służyła również Sanhedrynowi. Ostatecznie bazylika służyła jako publiczny budynek modlitwy: w tym układzie zbudowano synagogi dla Żydów (w okresie talmudycznym), kościoły dla chrześcijan i meczety dla muzułmanów.
Chociaż układ sal sądowych jest pochodzenia starożytnego, ich styl jest postmodernistyczny, podobnie jak sam budynek. Ściany są gładkie i pozbawione ozdób. Jedyną dekoracją na sali sądowej jest godło państwowe umieszczone za diasami sędziów i jest ono widoczne tylko dla osób siedzących naprzeciwko sędziów. Skazani są wprowadzani na sale bezpośrednią windą wjeżdżającą z aresztu prosto na salę rozpraw. Telefony komórkowe muszą być wyłączone, zabronione jest również fotografowanie przebiegu obrad lub ich nagrywanie.
Na tylnej ścianie każdej sali rozpraw znajduje się drzewo z białego drewna cedrowego naśladujące „Maszrabiję”. Jest to element dekoracyjny w architekturze islamu, który pozwala widzieć, nie będąc widzianym.
W głównym wejściu do budynku znajduje się wyjątkowo piękny fragment mozaikowej podłogi, przywieziony ze starożytnej synagogi Hamat Gader, która znajdowała się w pobliżu kompleksu łaźni rzymskich. Mozaika, którą szacuje się na początek V wieku, jest zdobiona dwoma lwami (symbol Jerozolimy) i dwoma cyprysami.
Obraz angielskiego artysty Paula Benneya jest hołdem przedstawiającym osoby zaangażowane w powstanie, budowę i projekt nowego kompleksu Sądu Najwyższego. Obraz przedstawia m.in. Teddiego Kollka, byłego burmistrza Jerozolimy, lorda Jacoba Rothschilda – ofiarodawcę, prezydenta Chaima Herzoga, Icchaka Rabina i premiera Szimona Peresa.
Przy wyjściu z wielkiego foyer do wydziałów administracyjnych znajduje się duże okno, z którego widać ścieżkę prowadzącą do Knesetu. To oś południowo-północna budynku. Ta ścieżka stanowi zarówno połączenie, jak i oddzielenie gałęzi ustawodawczej i sądowniczej. Przypomina również styl rzymsko-bizantyjskiego „Cardo” na starym mieście w Jerozolimie.
Dziedziniec otaczają biura wydziału administracyjnego Sądu na pierwszym piętrze oraz gabinety sędziów na drugim piętrze. Dziedziniec jest zbudowany z kamienia i jest podzielony na pół kanałem wodnym. Kamień wydobywany z ziemi i woda odbijająca niebo przedstawiają kontrastujące ze sobą biblijne symbole prawdy i sprawiedliwości. Woda tradycyjnie symbolizuje życie, mądrość, czystość i prawość.
Nowoczesny dziedziniec jest zaprojektowany w minimalistycznym i abstrakcyjnym stylu, ale naśladuje starszy styl architektoniczny, przydrożny zajazd (khan) powszechny w Palestynie w okresie muzułmańskim. Jest to również przypomnienie wewnętrznych dziedzińców ze studniami powszechnymi w dzielnicy Mea Shearim oraz budynkami z okresu mandatu w Jerozolimie.
Cały dziedziniec pokryty jest jasnym kamieniem z Mitzpe Ramon. Poczucie suchego i pustynnego miejsca symbolizuje exodus Żydów z pustyni.
Anna Szczypińska, 23.05.2022r.
