Bazylika Zwiastowania w Nazarecie jest miejscem, do którego pielgrzymi z całego świata przybywają, aby doświadczyć tajemnicy wiary tutaj, gdzie przedwieczne Słowo stało się ciałem. Dla polskich grup Bazylika i jej otoczenie zawiera ślady żywotności kultu maryjnego w naszym narodzie, który wiąże nas z tym miejscem.
Dziedziniec zewnętrzny, przez który wchodzimy na teren Bazyliki, jest zaaranżowany tak, aby każda grupa narodowościowa mogła wcześniej przygotować się na spotkanie z Maryją w Grocie Zwiastowania. Na dziedzińcu zgromadzone są wizerunki maryjne ufundowane przez różne narody świata. Tworzą one galerię mozaikowych tablic, wiszących pod zadaszeniem biegnącym w kształcie litery L.
Spotkamy tutaj między innymi Maryję z objawień w kairskim Zeitoun z 1968 r., czy też Maryję słoweńską w towarzystwie św. Cyryla i Metodego, Matkę Bożą Niemiecką z okresu ich podziału na dwa państwa sprzed 1990 roku, Matkę Bożą Ostrobramską fundacji Litwinów, czy też bardzo egzotyczną Madonnę z Dzieciątkiem z Tajlandii.
Wśród owych tablic znajdziemy także fundację polską. Jest nią wizerunek Matki Bożej Kozielskiej. Ten typ ikonograficzny powstał w obozie jenieckim w Kozielsku, a wyszedł spod ręki por. Henryka Gorzechowskiego więźnia tego obozu. W sposób szczególny wpisuje się on w tragiczną historię Polaków w okresie II wojny światowej.
Tablica wykonana z barwnej ceramiki, została zawieszona na dziedzińcu w 1982 r. jako dar polskiej emigracji.
Autor tablicy Tadeusz Zieliński połączył w niej wspomnienie Golgoty Wschodu, gdzie ginęli polscy oficerowie, z obecnością w Nazarecie polskich
dzieci wyprowadzonych prze Armię Andersa z ZSRR. Maryja z Dzieciątkiem ukazana jest w całej postaci, a spod jej płaszcza wychodzą w mundurkach dzieci, które tutaj w latach 1942-47 znalazły schronienie.
Wzięte za Mickiewiczem wezwanie „Powróć nas na ojczyzny łono” oraz opis w języku angielskim wyjaśnia całą koncepcję tej tablicy łączącej ból i cierpienie polskiego narodu z nadzieją na jego lepszą przyszłość.
We wnętrzu Bazyliki w jej górnej części natrafiamy na kolejny wizerunek maryjny związany z historią Polski. Obecna świątynia była wznoszona wg projektu Giovanniego Muzio za zgodą papieża Jana XXIII ,o czym informuje duży marmurowy napis na posadzce na przedzie nawy.
Bazylika budowana była w okresie, kiedy Polska przygotowywała się i świętowała obchody 1000-lecia Chrztu. Komunistyczne władze PRLu zorganizowały wówczas konkurencyjne obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego, które miały przyćmić aspekt religijny obchodów milenijnych. Nie zgodzono się wtedy na przyjazd do Polski papieża Pawła VI, który był w Ziemi Świętej i odwiedził wznoszoną bazylikę Zwiastowania, jeszcze pięć lat przed jej konsekracją w 1969 roku.
To właśnie na ścianach górnego poziomu bazyliki pielgrzymi widzą następne narodowe wizerunki maryjne. Niektóre jak chociażby Matka Boża w japońskim kimono przyciągają uwagę swoją oryginalnością.
Dla Polaków zarezerwowano miejsce po prawej stronie między wizerunkami brazylijskim, a amerykańskim. Motywem przewodnim jest oczywiście milenium chrztu Polski.
Dlatego wśród postaci umieszczono księżnę Dobrawę żonę Mieszka, a jednocześnie matkę chrzestną naszej ojczyzny, pierwszego polskiego biskupa, Jordana, który nadzorował chrystianizację państwa pierwszych Piastów oraz postać króla Jana III wraz z husarzem, co podkreśla udział polskiego oręża w obronie chrześcijańskiej Europy przed turecką inwazją w XVII wieku.
Dominujący nad całością wizerunek Matki Bożej to kopia Jasnogórskiej Ikony, która od XIV wieku związana jest z losami naszego narodu. Artysta ukazał ją jednak z promienistym wieńcem, który każdemu Polakowi nasuwa skojarzenie z innym bliskim jego sercu obrazem Matki Bożej Miłosierdzia z Ostrej Bramy w Wilnie.
Bazylika Zwiastowania w Nazarecie
Grota Zwiastowania
Matka Boża Kozielska
Górny poziom Bazyliki Zwiastowania
Matka Boska Częstochowska
Obecnie obowiązuje zasada, że nie umieszcza się już nowych tablic wewnątrz świątyń. Dlatego kilka lat temu zagospodarowano miejsce naprzeciwko schodów prowadzących z górnej części dziedzińca na dolny, gdzie wyeksponowano trzy nowe wizerunki maryjne. Widoczne są one dla wszystkich, którzy po wyjściu z górnej części Bazyliki kierują się w stronę kościoła św. Józefa. Z resztą wszystkie grupy idące do wyjścia muszą koło nich przejść ponownie schodząc obok odsłoniętych wykopalisk schodami na poziom dolnego dziedzińca.
Wśród tych przedstawień Matki Bożej znalazł się także doskonale znany Polakom Cudowny Obraz z Kalwarii Zebrzydowskiej. Tablica posiada rozmiary 145 na 80 cm i w formie mozaiki została wykonana z masy perłowej i kamieni w jednej z pracowni w Jerycho. Druga bliźniacza mozaika powędrowała do sanktuarium kalwaryjskiego pod Krakowem.
Powstanie obu jest efektem kontaktów nawiązanych między Kustodią Ziemi Świętej, a Sanktuarium w Polsce, które odwiedził i znalazł się pod jego silnym wrażeniem kustosz bazyliki w Nazarecie o. Bruno Varriano. Tablice te stały się wyrazem łączności między „polską Jerozolimą” a Ziemią Świętą. Tablicę w Nazarecie poświęcił ks. kard. Stanisław Dziwisz 12.03.2017 roku, który przybył tutaj wraz z pielgrzymką opiekunów i przyjaciół zebrzydowskiego sanktuarium.
Przez wszystkie polskie grupy tablica ta odbierana jest jako godne upamiętnienie osoby naszego rodaka, papieża pielgrzyma Jana Pawła II, który do Nazaretu dotarł 25 marca 2000 roku. Nie można zapominać, że to ten papież w swoim herbie umieścił symbolicznie Maryję pod krzyżem wraz z wezwaniem Totuus Tuus, cały twój jestem Maryjo.
Natomiast z wizerunkiem z zebrzydowskiego sanktuarium papież związany był od dziecka. To przed tym cudownym obrazem owdowiały ojciec oddał swojego syna Karola w matczyną opiekę Maryi. Od tej pory Matka Boża Zebrzydowska stała się powiernicą i troskliwą opiekunką gimnazjalisty, studenta, kleryka, kapłana, biskupa, aż wreszcie papieża.
Pod wizerunkiem Maryi ukazana jest barokowa fasada kościoła sanktuaryjnego, który wraz z wpisanymi na listę UNESCO ścieżkami jest tłumnie odwiedzany przez pielgrzymów zwłaszcza w okresie Triduum Paschalnego oraz na czas sierpniowego święta Wniebowzięcia.
Owe trzy polskie odsłony kultu maryjnego uwiecznione na terenie franciszkańskiej bazyliki, sprawiają, że każda grupa polskich pątników w Nazarecie łączy przeżycie religijne, z patriotycznymi doznaniami, które na zawsze zatrzymały cząstkę Polski w miejscu Zwiastowania.
Erwin Jan Kozłowski, 13.10.2021