Kibuc to typ osady, która powstała w Izraelu na początku XX w. i do dziś jest wykorzystywana tylko i wyłącznie w tym kraju. Słowo kibuc oznacza „gromadzenie się”. Jednak pierwsze kibuce nazywano „kvutzat”, co oznacza grupę.
Pierwszym kibucem jaki został założony jest Kibbutz Degania, który znajduje się na południe od Jeziora Galilejskiego. Został utworzony przez grupę młodych Żydów, którzy wcześniej pracowali przy osuszaniu pobliskich terenów bagiennych na cele rolnicze i nadające się do zamieszkania przez ludzi. Ziemia została zakupiona przez Żydowski Fundusz Narodowy, a pionierzy stworzyli tu społeczność opartą na rolnictwie.
Po założeniu Deganii w Izraelu założono szereg innych kibuców, wiele w pobliżu Jeziora Galilejskiego i Doliny Jizreel. Obecnie jest ponad 270 kibuców, które znacznie się zróżnicowały od ich początków w rolnictwie, a wiele z nich zostało sprywatyzowanych. Niezależnie od swojego statusu kibuc oferuje wyjątkowy wgląd w społeczeństwo izraelskie i jest fascynującym miejscem do odwiedzenia.
Kibuce były początkowo niemal powszechnie osadami rolniczymi. Mieszkańcy gmin pozbawieni motywacji ekonomicznej dzielili się wszystkim i pracowali jako członkowie kolektywu. Na początku, kiedy czasy były ciężkie, wszystko było wspólne. Wszyscy członkowie kibuców wykonywali różne prace w społeczności, czy to w rolnictwie, czy też gdzie indziej – w kuchni, w przedszkolu lub w domu dziecka.
Członkowie mieszkali w skromnych mieszkaniach, a dzieci mieszkały w „domach dla dzieci” wraz z rówieśnikami, widując się z rodzicami tylko przez kilka godzin dziennie oraz w soboty. Wszystkie posiłki były spożywane wspólnie w jadalni kibucu co dawało poczucie wspólnoty. Cały zarobek z rolnictwa był dzielony po równo. Każdy z mieszkańców miał taki sam status.
Od lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych narastającym trendem jest prywatyzacja kibuców. Nastąpiło to równolegle z rozwojem gospodarczym w Izraelu i utworzeniem członków kibuców jako osób dobrze wykształconych i wykonujących dobrą pracę w szeroko rozumianej gospodarce.
Obecnie, kiedy kibuce się sprywatyzowały, mieszkańcy kibucu dostają pensję, ale każdy po równo, od sprzątaczki po kierownictwo. Wielkość domu uzależniona jest od wielkości rodziny, ale nadal nikt nie chodzi głodny, bo posiłki są wydawane w stołówce. Pranie oddaje się do wspólnej pralni i jeździ samochodem należącym do całej społeczności, trzeba zapłacić jedynie za benzynę.
Wpływ kibucu na powstanie Izraela jest niewątpliwie wielki. W latach sześćdziesiątych zaledwie 4% Izraelczyków mieszkało w kibucach, ale kibucnicy stanowili 15% członków izraelskiego parlamentu – Knesetu. Po przejściu na emeryturę David Ben Gurion, pierwszy premier Izraela, także przeniósł się do kibucu. Zamieszkał w kibucu Sde Boker po tym, jak oszołomił go podziw dla pracy, jaką pionierzy wykonywali na rzecz rozwoju pustyni Negew. Tam też znajduje się dziś jego grób.
Wiele kibuców przez lata zdywersyfikowało swoją działalność z dala od swoich rolniczych korzeni, głównie w przemyśle wytwórczym, a obecnie firmy kibucowe stanowią około 10% krajowej produkcji rolnej.
Wiele z tych przemysłowych poszukiwań doprowadziło do wielkich sukcesów – fabryka diamentów w Kibbutz Degania zarabia obecnie kilka milionów dolarów rocznie, podczas gdy firma Netafim z kibucu Hatzerim jest światowym pionierem w dziedzinie urządzeń do nawadniania kropelkowego, posiadając fabrykę w kibucu i wiele innych na całym świecie. Inne kibuce rozszerzyły swoją działalność na turystykę i agroturystykę, oferując miejsca pobytu w hotelach i domkach.
Każdy może przejechać przez większość kibuców lub zatrzymać się w hotelu w kibucu, jednak nie daje to prawdziwego wglądu w fascynujące i wyjątkowe życie kibucników. Aby to osiągnąć, musisz zwiedzić kibuc z przewodnikiem i najlepiej zacząć od Muzeum Pionierów w kibucu Yifat, gdzie można obejrzeć w muzeum jak żyło się w nich kiedyś a w samym kibucu zobaczyć, jak żyje się dziś.
Można również skorzystać z posiłku w kibucowej stołówce, co jest swojego rodzaju doświadczeniem, trochę przypominającym nasze wczasowe stołówki z lat 80-90-tych. Muzeum otwarte jest od niedzieli do czwartku w godzinach 9-15 oraz w soboty i święta 11-14. Wstęp: 35 szekli.
Anna Szczypińska, 17.03.2022r.
