Na terenie Izraela znajdują się liczne wykopaliska archeologiczne. Na brzegu Morza Śródziemnego, na południe od Hajfy znajdują się pozostałości Cezarei Nadmorskiej. Było to miasto portowe, kwitnące w starożytności i stanowiące główną siedzibę władz rzymskich w tym regionie.
Początki portu morskiego w tym miejscu sięgają IV wieku przed Ch. Wówczas przy niewielkiej, naturalnej zatoce, fenicki król Sydonu Straton wybudował niewielką osadę. Stanowiła ona ważny punkt na drodze handlowej łączącej Damaszek z Aleksandrią, nazywanej Via Maris, czyli Drogą Nadmorską.
Port ten w 63 r. przed Chr. został zdobyty przez rzymską armię dowodzoną przez Pompejusza. Trzydzieści lat później Rzymianie przekazali Wieżę Stratona swojemu sojusznikowi, królowi Judei – Herodowi Wielkiemu. Ten ambitny władca postanowił wybudować tu nowe miasto, przeznaczone głównie dla kupców z całego akwenu Morza Śródziemnego, które dorównałoby potęgą Aleksandrii. Jego port miałby stanowić pomost pomiędzy Rzymem i Bliskim Wschodem, zarówno polityczny, jak i gospodarczy. Herod, pragnąc się przypodobać Rzymowi, z którym był powiązany sojuszem, nazwał nowe miasto Cezareą, na cześć Gajusza Juliusza Cezara.
Wśród obiektów miejskich, najważniejszym pozostawał port morski, który ukończono w 10 r. przed Chr. Oceniano go wówczas jako cud inżynierii. Zatoka portowa oddzielona została od morza potężnym falochronem, usypanym z wielkich głazów. Na nim wybudowano mur obronny zaopatrzony w liczne wieże obronne. Dzięki temu schronienie mogło tu znaleźć kilkadziesiąt największych ówczesnych statków.
Miejsce dawnego basenu portowego
Odrestaurowany teatr antyczny
Hipodrom – starożytne miejsce wyścigów rydwanów
Dwane nimfeum – świątynia nimf opiekujących się źródłami w miejscu zakończenia akweduktu
Pozostałości łaźni rzymskich
Mozaika z czasów rzymskich
Herod ufundował miasto przeznaczone dla pogan. Dlatego na jego obszarze znalazły się liczne budowle kultury rzymskiej: teatr, hipodrom, czyli tor wyścigów rydwanów, świątynia bogini Romy, nimfeum oraz łaźnie.
Po śmierci Heroda, Cezarea stała się siedzibą prokuratorów rzymskich, później stolicą rzymskiej prowincji Judea. Miasto wówczas bardzo się rozbudowało. Powstał między innymi, ufundowany przez cesarza Hadriana monumentalny akwedukt.
Ruiny pałacu Heroda, a później siedziby namiestników rzymskich
Pozostałości akweduktu z II wieku
Dzięki misjom apostoła Filipa i apostoła Piotra w Cezarei rozwinęła się silna gmina chrześcijańska i jedno z pierwszych biskupstw. Na początku III wieku działała tu znana szkoła katechetyczna założona przez Orygenesa, która słynęła na całym Bliskim Wschodzie ze swojej biblioteki.
Upadek miasta zaczął się w VII wieku, kiedy to w tym regionie trwały wojny Bizancjum (następcy Rzymu) z Persami i Arabami. Następstwem zwycięstwa muzułmańskich Arabów był upadek handlu śródziemnomorskiego i przeniesienie stolicy administracyjnej do Nablus. Przez to, ludne kiedyś miasto, stało się niewielkim portem rybackim.
Potęga Cezarei odżyła w czasie wypraw krzyżowych. Po zdobyciu jej przez krzyżowców w 1101 r., częściowo zrujnowany port znowu zapełnił się statkami z Europy. Jednak jego koniunktura związana było z chrześcijańskim Królestwem Jerozolimy. Dlatego też miasto nie przetrwało upadku tego państwa. Zdobyte przez sułtana Bajbarsa zostało zburzone przez jego wojska w 1252 r. Następnie jego ruiny powoli zasypywały nadmorskie piaski.
Pozostałości z czasów krzyżowców – wnętrze baszty bramnej
Prace rekonstrukcyjne prowadzone w Cezarei
Dopiero w 1945 r. rozpoczęto prace archeologiczne przy ruinach Cezarei. Wykopaliska zresztą trwają aż do tej pory. Na olbrzymim terenie dawnego miasta, międzynarodowe zespoły naukowców odkryły wiele ciekawych obiektów. Niektóre z nich, tak jak np. starożytny teatr, częściowo zrekonstruowano. Tak, że dziś obszar tych wykopalisk jest wielką atrakcją Izraela.
Stanisław Szuro, 31.08.2022r.