Główna arteria miasta w czasach rzymskich. Miała dwadzieścia dwa metry szerokości, czyli tyle, ile liczą współczesne czteropasmowe autostrady. Dziś wyznacza granice Dzielnicy Żydowskiej Starego Miasta w Jerozolimie.
Ha – Kardo (od łacińskiego słowa „cardinal” czyli główny) stanowiła główną ulicę na osi północ – południe w rzymskim garnizonie wybudowanym po zburzeniu Jerozolimy w 70 r.n.e. Miasto to nazywało się Aelia Capitolina i miało ściśle geometryczny układ wzorowany na obozach wojskowych.
W czasach starożytnych ulica zaczynała się przy Bramie Damasceńskiej i dzieliła miasto na dwie równe części. Szeroki, 12 – metrowy pas drogi przeznaczony był dla pojazdów kołowych i jeźdźców, resztę zajmowali kramarze i przechodnie.
Za czasów Bizancjum wzdłuż Cardo Maximus ciągnęła się 18 – metrowa kolumnada dochodząca do kościoła Nea (Nowy Kościół Najświętszej Marii Panny), który został zbudowany w 543 roku przez cesarza Justyniana. Kościół ten został uległ zniszczeniu podczas trzęsienia ziemi w VIII wieku. Z kościoła Nea przetrwały tylko pozostałości jednej z wielu apsyd, zachowanej in situ, które można zauwazyć u podnóża murów, na wschód od Bramy Syjońskiej.
W okresie wypraw krzyżowych była to główna ulica handlowa. Natomiast po zdobyciu Jerozolimy przez muzułmanów miasto podupadło i Ha- Kardo z czasem zniknęła pod czternastometrową warstwą gruzu. Ulicę odsłonięto i przywrócono do życia dopiero w latach 80. XX wieku.
Dzisiaj ulica Cardo Maximus znajduje się 6 metrów pod ziemią, jednak archeologowie odsłonili część z kolumnami i udostępnili do zwiedzania. Drogowskazy i tabliczki, które są umieszczone w wielu częściach ulicy opisują pozostałości po rozmaitych cywilizacjach. W pewnym miejscu można np. zobaczyć spory fragment zewnętrznych murów miasta króla Judy – Ezechiasza. W innej części ustawiono autentyczne bizantyjskie kolumny w stylu korynckim, wraz z belkami, które podtrzymywały drewniane zadaszenie.
Na jednym z murów ulicy można zobaczyć także kopię mozaiki odnalezionej w Madabie w Jordanii. Przedstawia ona mapę Starego Miasta z VI wieku, na której zaznaczono Cardo Maximus.
Południowa część ulicy Ha-Kardo jest odkryta. Zobaczyć tam można między innymi pozostałą część kolumn. Obrazuje ona także jak pogodzono ochronę zabytków przeszłości z potrzebami współczesnych mieszkańców dzielnicy. Archeolodzy chcieli odsłonić historyczne serce miasta, z kolei urbaniści chcieli wykorzystać tę przestrzeń na budowę mieszkań. Finalnie wybrano kompromisowe rozwiązanie, według którego domy ustawiono na podporach powyżej starożytnej ulicy.
Z jednej i drugiej strony ulicy rozpoczyna się labirynt wąskich handlowych uliczek, które nadają miastu orientalny wystrój.
Karolina Maoz, 07.09.2023r.