W czasie swojej czterdziestoletniej pracy na terenie Ziemi Świętej zaprojektował tu wiele budowli, w tym 12 sanktuariów katolickich znajdujących się na terenie Izraela.
Od końca XIII wieku, kiedy upadły państwa krzyżowców, na terenie Ziemi Świętej przez długi czas nie budowano właściwie żadnych kościołów. Sprawujący tu władzę Arabowie, a następnie od XVI w. Turcy byli źle nastawieni do chrześcijan. Stąd zgoda na budowanie nowych świątyń była obwarowana koniecznością uzyskania wielu kosztownych dokumentów. Na dodatek wydawanie ich zależne było od dobrej woli urzędnika, co powodowało wymuszanie dalszych opłat. Paraliżowało to więc każdą inicjatywę budowlaną.
Dopiero osłabienie polityczne i ekonomiczne Turcji w połowie XIX wieku zapoczątkowało budowę pierwszych nowych i odbudowę starych kościołów. Boom budownictwa sakralnego nastąpił jednak dopiero po I wojnie światowej, gdy Ziemia Święta znalazła się pod kontrolą Wielkiej Brytanii.
Portret Antonio Barluzziego z lat 50. XX wieku
Na ten okres przypada działalność wybitnego włoskiego architekta, Antonio Barluzziego. Pochodził z Rzymu, z rodziny od pokoleń związanej z papiestwem. Jego ojciec, Camilo był archiwistą watykańskim, a dziadek ze strony matki, architektem nadzorującym konserwację papieskich bazylik.
Antonio już w dzieciństwie wykazywał się dużymi zdolnościami plastycznymi. Po maturze rozważał wstąpienie do seminarium, ale pod wpływem swoich braci ukończył w 1907 r. studia inżynierskie na rzymskim uniwersytecie La Sapienza.
Po studiach Antonio zaczął współpracować ze swoim starszym o siedem lat bratem, Julianem, który był obiecującym architektem. Julian zdobył już rozgłos budując dla Włoskiego Towarzystwa Misyjnego kościół w Pekinie i teraz miał liczne zlecenia na terenie Rzymu.
W 1911 bracia otrzymali zlecenie budowy szpitala włoskiego w Jerozolimie i obaj przybyli do tego miasta. Prace przerwał wybuch I wojny światowej i bracia powrócili do Rzymu.
Antonio trafił do armii i jako inżynier wojskowy pracował w Rzymie. Następnie w ramach niewielkiego kontyngentu włoskiego trafił do oddziałów angielskich walczących z Turcją na Bliskim Wschodzie. W ich szeregach dotarł do Jerozolimy. Tam nadzorował dokończenie budowy przerwanej przez wojnę. Wtedy właśnie związał się z franciszkańską Kustodią Ziemi Świętej i opracował dla niej dwa projekty sanktuariów: kościoła Przemienienia Pańskiego na Górze Tabor i Kościoła Agonii w Getsemani.
Bazylika Agonii w Getsemani
Sanktuarium Przemienienia Pańskiego na Górze Tabor
Przy projektowaniu, a następnie nadzorowaniu prac przy tych dwóch świątyniach uwidoczniły się w pełni jego priorytety. Po pierwsze konieczność nawiązania do wcześniej tam istniejących budowli i to przy konsultacji projektów z archeologami biblijnymi. Po drugie nawiązanie do stylów historycznych związanych z Bliskim Wschodem. W końcu zaś oddanie w budowlach ducha ewangelicznego związanego z upamiętnianym miejscem.
Prace nad obu kościołami trwały równolegle i zakończyły się w 1924 r. Potem posypały się dalsze zamówienia. Najpierw dla franciszkańskiej Kustodii zaprojektował szkołę i kościół Dobrego Pasterza w Jerycho. Później dla Włoskiego Towarzystwa Misyjnego szpitale w Ammanie i Keraku.
Kaplica Dobrego Pasterza w Jerycho
Kaplica Biczowania w Jerozolimie
Kaplica na Polu Pasterzy
W okresie międzywojennym przebudowywał też i remontował dalsze sanktuaria: kościół Stella Maris w Hajfie i kaplicę Biczowania w Jerozolimie. Prowadził też renowację katolickiej kaplicy na Golgocie, uszkodzonej w trakcie trzęsienia ziemi w 1927 r.
W latach trzydziestych zaprojektował również kościół 8 Błogosławieństw nad Jeziorem Galilejskim oraz kościół Nawiedzenia Św. Elżbiety w Ein Karen. W tym czasie ujawniły się u Barluzziego silne włoskie uczucia narodowe, co przyczyniło się do jego aktywności w partii faszystowskiej, gdzie działał do 1937 r.
Czas drugiej wojny światowej Barluzzi spędził na Sardynii, gdzie opracowywał nigdy nie zrealizowane wstępne projekty nowych świątyń w Nazarecie i Jerozolimie.
Do Ziemi Świętej wrócił po zakończeniu wojny o niepodległość Izraela. Powstały wówczas dalsze budowle według jego projektów: kościół poświęcony św. Łazarzowi w Betanii, kaplica na Polu Pasterzy, i kościół Dominus Flevit na Górze Oliwnej. W latach pięćdziesiątych XX w. architekt przeprowadził też przebudowę kościoła w Betfage.
Kościół Nawiedzenia św. Elżbiety w Ein Karem
Arkusz z projektu Barluzziego kaplicy Dominus Flevit
Kościół w Betfage
Wymienione tu budowle zaprojektowane przez Barluzziego są licznie nawiedzane przez pielgrzymów. Stąd imię architekta stało się powszechnie znane.
Popularne stało się powiedzenie, że w historii architektury chrześcijańskiej w Ziemi Świętej wyróżniamy trzy okresy: bizantyjski od IV do VII w., krzyżowców w XII i XIII w. oraz okres … Barluzziego.
Co ciekawe sam architekt traktował swoją pracę jako realizację misji głoszenia chrześcijaństwa. Poza tym był osobą bardzo skromną. Żył jak ubogi zakonnik i dopiero po jego śmierci w 1960 r. odkryto jak wiele nagród i wyróżnień architektonicznych otrzymał za swoje projekty.
Stanisław Szuro, 02.10.2023r.