W Jerozolimie, niedaleko Bramy Jaffy znajduje się najstarszy kościół protestancki na Bliskim Wschodzie. Wybudowany został przez Anglików, którzy w pierwszej połowie XIX wieku zaangażowali się aktywnie w politykę bliskowschodnią.
Hebrajski Kościół Chrystusa
W 1831 r. zbuntowane przeciwko sułtanowi tureckiemu wojska wicekróla Egiptu Mohammeda Alego wkroczyły do Jerozolimy. Zwycięstwa nad armią turecką buntownicy odnosili między innymi dzięki wsparciu Anglii i Francji, które to państwa dostarczały Egiptowi nowoczesną broń.
Odwdzięczając się za uzyskaną pomoc Mohammed Ali w 1839 r. zgodził się na budowę w Jerozolimie konsulatu angielskiego, który miał otoczyć opieką kupców angielskich oraz pielgrzymów protestanckich przybywających do Ziemi Świętej. Gdy dwa lata później Egipcjanie wycofali się z Jerozolimy zwracając ją Turcji, powstanie konsulatu potwierdził sułtan.
Konsulat ten na mocy porozumienia prusko-angielskiego miał się również opiekować obywatelami pruskimi. Dlatego postanowiono wybudować przy nim kaplicę przeznaczoną zarówno dla wiernych anglikańskich jak i ewangelicko-augsburskich.
Jednak, gdy znalazł się sponsor, Londyńskie Towarzystwo krzewienia Chrześcijaństwa wśród Żydów, zamiast kaplicy wybudowano spory kościół nazwany Hebrajskim Kościołem Chrystusa.
Fasada anglikańskiego kościoła Chrystusa
Krzewienie chrześcijaństwa wśród Żydów
Zaangażowanie finansowe wspomnianego towarzystwa, doprowadziło również do mianowania na kapelana konsulatu, Michaela Salomona, nawróconego na anglikanizm rabina. Dzięki jego aktywności akcja misyjna odniosła spore sukcesy. Ułatwiły je zarówno silne związki nauk protestantów ze Starym Testamentem jak i działania charytatywne. Przy kościele Anglicy uruchomili szkołę rzemieślniczą dla ubogich chłopców żydowskich, a w pobliżu dzielnicy żydowskiej szpital.
Już pierwszego roku działalności, Michael Salomon ochrzcił 5 osób. Później pojawiły się dalsze. Ponieważ ochrzczeni automatycznie byli wykluczani z wspólnoty żydowskiej i poddawani ostracyzmowi więc w roku 1850 Anglicy nabyli pod miastem folwark Talbija. Następnie na jego obszarze powstało osiedle dla ochrzczonych Żydów, stanowiące zalążek nowej dzielnicy miasta. Jego mieszkańcy znaleźli zatrudnienie przy pracy na roli oraz w powstałych licznych warsztatach, produkujących na rynek angielski.
Kościół przypominający synagogę
Sam wybudowany w 1841 r. kościół jest z całą pewnością nietypowy. Budynek świątyni powstał wprawdzie w stylu neogotyckim, ale jego wnętrze nie posiada typowego wystroju dla kościołów anglikańskich. Nie ma nawet wyraźnego symbolu krzyża.
Wnętrze anglikańskiego kościoła Chrystusa
Ołtarz główny
Ambona
Przypomina on raczej synagogę. Na ołtarzu ustawiona jest menora. Pulpit do czytań, ozdobiony, symbolami chrześcijańskimi i judaistycznymi. Tak, że kojarzyć się może z bimą, czyli z podwyższeniem w synagodze, z którego odczytuje się Torę. Michael Salomon zadbał w ten sposób o to by nawracani Żydzi nie czuli się tu obco.
Pulpit do czytań w kształcie bimy
Makieta meczetu Kopuły Skały – element małego muzeum z hostelu anglikańskiego
Kościół przeżywał swój rozkwit w latach 1918 – 1948, kiedy Jerozolimą zarządzała brytyjska administracja. Gdy siły brytyjskie wycofały się terenów dzisiejszego Izraela, ewakuowały do Wielkiej Brytanii wszystkich urzędników wraz z rodzinami. Wraz z nimi wyjechali również prawie wszyscy wierni kościoła anglikańskiego. Na miejscu pozostała ich bardzo niewielu.
Od tego czasu świątynię anglikańską wypełniają głównie turyści i pielgrzymi. Zaś sam kościół utrzymywany jest dzięki temu, że budynki dawnego konsulatu przekształcono w hostel. Znajduje się tam również kawiarnia, w której zazwyczaj spotkać można młodych ludzi z całego świata.
Stanisław Szuro, 04.12.2022r.