Największą rzeką Bliskiego Wschodu jest rzeka Jordan, mająca 251 km długości. Jej źródła leżą u podnóża góry Hermon.
Hermon leży na styku trzech państw: Izraela, Syrii i Libanu. Jest najwyższą góra pasma Antylibanu o wysokości 2814 m. n.p.m. Jej szczyt jest wiecznie pokryty śniegiem, padającym tu w znacznej ilości każdej zimy. Jego topniejące pokłady zasilają na wiosnę wody Jordanu. Rzeka wypływa z czterech źródeł, tworząc mniejsze potoki łączące się w jedno koryto w pobliskiej dolinie Hula.
Banias
Najbardziej znanym źródłem jest Banias, gdzie przed wiekami woda wypływała z olbrzymiej jaskini. Dziś źródło to już nie jest tak widowiskowe. Ruchy tektoniczne w VIII wieku przesunęły źródło o kilkadziesiąt metrów przed wspomnianą grotę.
Dzisiejsza nazwa Banias pochodzi od greckiej Paneas, oznaczającej miejsce kultu bożka Pana. Grecki bożek Pan, tożsamy z rzymskim Faunem, był czczony w świecie kultury greckiej jako bóstwo górskich lasów, pasterzy oraz płodności. Ukazywany był jako postać z kozimi nogami, ludzkim torsem i głową ozdobioną rogami. Mitologia grecka wiązała jego osobę z licznymi romansami z nimfami, które opiekowały się gajami i strumykami.
Świątynię bożka Pana, wystawili u źródła Jordanu Grecy, którzy przybyli tu w IV wieku przed Chr. w czasie podbojów Aleksandra Macedońskiego. Gdy ten wielki wódz zmarł w 323 r. przed Chr., podbite przez niego tereny zostały podzielone przez jego wodzów.
Paneum stanęło na granicy dwóch nowych państw. Ziemie na północ od niego należało do dynastii Seleucydów, a na południe do Egiptu rządzonego przez dynastię ptolomejską. Przy świątyni powstało również niewielkie miasto, posiadające charakter hellenistyczny, czyli łączące elementy kultury greckiej z kulturą miejscową.
W 198 r. przed Chr. w pobliżu Paneum doszło do wielkiej bitwy, w wyniku której Seleucydzi przesunęli swoje granice znacznie dalej na południe, zajmując ziemie dzisiejszego Izraela. Ich panowanie nie było jednak tak tolerancyjne jak dynastii ptolemejskiej i sprowokowało wybuch powstania żydowskiego, nazywanego powstaniem Machabeuszy. W jego wyniku Izrael odzyskał niepodległość.
Próba rekonstrukcji pogańskiego sanktuarium w Paneum
Ruiny hellenistyczmego Paneum
Ruiny kościoła z IV stulecia
Cezarea Filipowa
Królestwo Izraela straciło swoją niezależność, gdy legiony rzymskie w 63 r. przed Chr. podbiły państwo Seleucydów. Rzymianie podporządkowali sobie wówczas również Izrael. Rządzący nim później, już z nadania rzymskiego Herod Wielki ufundował w Paneum nową świątynię poświęconą Oktawianowi Augustowi. Następnie syn Heroda Wielkiego, Filip, rozbudował istniejące tu miasto nadając mu ku czci cezara, nazwę Cezarea. Aby odróżnić je, od powstałej 40 lat wcześniej Cezarei Nadmorskiej, przyjęło się nazywać je Cezareą Filipową.
To pod tym miastem zgodnie z opisem ewangelicznym Jezus wyznaczył Piotra na swojego zastępcę na ziemi. Zwracając się do niego stwierdził: „Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą”. [Mt. 16;18] Dlatego chrześcijanie zbudowali tu później kościół, aby upamiętnić to wydarzenie.
Miasto jednak wraz z wszystkimi budynkami przestało istnieć w czasie wielkiego trzęsienia ziemi, w 748 roku.
Dziś turyści mogą jedynie zobaczyć jego nieliczne pozostałości odkopane przez archeologów.Jednak na każdym, kto tu dotrze olbrzymie wrażenie robi świadomość jego przeszłości.
Również niezapomniane pozostają widoki pięknej, zielonej przyrody rozciągające się nad wypływającymi ze źródła wodami Jordanu.
Stanisław Szuro, 07.01.2024r.
