Tuż przy Betlejem znajduje się palestyńska miejscowość Beit-Sahour, czyli „Dom trzymających straż”. Liczy ona ok. 15.000 mieszkańców, z których 80% to palestyńscy chrześcijanie.
Na jej terenie znajdują się dwa sanktuaria chrześcijańskie, które upamiętniają obecność pasterzy wezwanych przez anioła w noc Bożego Narodzenia, by oddali cześć nowo narodzonemu Jezusowi w betlejemskiej grocie.
Starsze z tych sanktuariów należy do wyznawców prawosławia. Pierwsza świątynia powstała tu już w IV wieku. Do dziś z tej pierwszej budowli zachowały się jedynie fragmenty mozaiki posadzkowej.
O tym sanktuarium wspominała już pątnicza Egeria pod koniec IV stulecia pisząc, że niedaleko Betlejem znajduje się kościół dedykowany pasterzom „Ad Pastores”. Archeologiczne świadectwa potwierdzają ciągłość kultu przez cały okres bizantyjski, czyli do połowy VII wieku.
Wiemy, że w XV wieku franciszkanie mieli prawo do celebrowania liturgii w ruinach tego antycznego sanktuarium.
Sanktuarium prawosławne
Jednak w 1820 roku mnisi prawosławni otrzymali korzystny dla nich dekret, tzw. firman sułtański, na mocy którego władca Turcji przekazał ten teren w wyłączne władanie kościołowi prawosławnemu. Powstała tu wówczas świątynia, do której włączono fragmenty dawnych ruin. Znajdują się w niej groby, uważane zgodnie z tradycją, za miejsca pochówku pasterzy, którzy pokłonili się Dzieciątku Jezus.
Wnętrze sanktuarium prawosławnego
Kaplica Grobów Pasterzy w sanktuarium prawosławnym
Młodsze sanktuarium, należące do katolików, wybudowano w miejscu gdzie leżą groty identyfikowane od wieków z miejscem objawień anioła. W IV wieku powstał tu klasztor o greckiej nazwie „Poumerion”, co oznacza po prostu pastwisko.
Na terenie klasztoru znajdowały się groty. Już w IV wieku uważano je za miejsce objawienia anioła, który przekazał pasterzom wiadomość o narodzeniu się Jezusa.
Ruiny antycznego klasztoru na Polu Pasterzy
Liturgia sprawowana w grocie na Polu Pasterzy
Klasztor nie dotrwał do naszych czasów. Został po raz pierwszy zburzony przez powstańców samarytańskich w VI stuleciu. Po szybkiej odbudowie, sto lat później, splądrowały go i zburzyły wojska perskie. Ruiny przez wieki pozostawały opuszczone i powoli zasypane piaskiem.
Dopiero w połowie XIX wieku miejscem zainteresowali się franciszkanie. W 1859 r. zakupili tu niewielką działkę. Przeprowadzili wówczas pierwsze badania archeologiczne, potwierdzające jednoznacznie istnienie na tym miejscu wcześniejszych klasztorów.
W 1909 r. udało się im nabyć dalsze obszary ziemi, przez co weszli w posiadanie antycznych ruin oraz dużej części wzgórza, na którym leżał antyczny klasztor. Archeologom udało się odkopać dobrze zachowane ruiny dawnego monasteru i fragmenty mozaik o charakterze religijnym, które dziś są udostępnione zwiedzającym.
Na początku XX wieku do sprawowania liturgii przystosowano dwie duże groty znajdujące się na terenie dawnego monasteru. Ze względu jednak na nasilenie się ruchu pielgrzymkowego, w połowie XX wieku franciszkańska Kustodia Ziemi Świętej podjęła się budowy nowego kościoła dedykowanego „aniołom ukazującym się pasterzom”.
Kościół zaprojektowany przez A. Barluzziego
Wnętrze kopuły kościoła zaprojektowanego przez A. Barluzziego
Projekt Antoniego Barluzziego, zrealizowano w 1954 roku. Jest to budowla centralna, z trzema bocznymi absydami. W absydach tych znajdują się malowidła ukazujące kolejno: objawienie Anioła pasterzom, pokłon pasterzy przed leżącym w żłobie Jezusem oraz powrót radosnych pasterzy do swoich stad.
Konstrukcja kościoła nawiązuje do pasterskiego namiotu. Przy tym przenikające do budynku światło, które tu dociera przez świetliki umieszczone w kopule, przypomina o blasku, jaki obudził śpiących przy swych owcach pasterzy.
Ostatnią inwestycją na tym obszarze jest tzw. fontanna pasterzy. Powstała ona w drugiej dekadzie XXI wieku, z inicjatywy polskiego franciszkanina o. Arkadiusza Blecharczyka.
Stanisław Szuro, 25.12.2023r.
Fontanna Pasterzy