Seder Pesach to jeden z najbardziej rozpoznawalnych i symbolicznych rytuałów w judaizmie, obchodzony podczas pierwszej (a w diasporze także drugiej) nocy święta Pesach. Jest to uroczysty posiłek, podczas którego Żydzi na całym świecie wspominają wyjście z Egiptu – kluczowe wydarzenie w historii narodu żydowskiego.
Znaczenie Sederu
Pesach, znane również jako Święto Przaśników, upamiętnia wyzwolenie Żydów z niewoli egipskiej ponad 3000 lat temu. Seder jest centralnym punktem tego święta i stanowi połączenie tradycyjnego posiłku, modlitw, pieśni oraz opowiadania historii z Hagady – tekstu, który opisuje wyjście z Egiptu i zawiera instrukcje dotyczące przebiegu wieczoru.
Przygotowanie do Sederu
Przygotowania do Pesach rozpoczynają się na długo przed świętem. Domy są dokładnie sprzątane, aby usunąć wszelkie ślady chamecu (kwaszonych produktów, takich jak chleb czy ciasta). Podczas Sederu spożywa się tylko macę – przaśny chleb symbolizujący pośpiech, w jakim Żydzi opuszczali Egipt, nie mając czasu na zakwaszenie ciasta.
Tradycyjny Stół Sederowy
Centralnym elementem wieczoru jest specjalny talerz – ke’ara, na którym znajdują się symboliczne potrawy:
1. Zeroa – pieczona kość, symbol ofiary paschalnej składanej w Świątyni.
2. Bejca – jajko, symbol życia i żałoby po zburzeniu Świątyni.
3. Maror – gorzkie zioła (najczęściej chrzan), przypominające gorzkość niewoli.
4. Charoset – mieszanka owoców, orzechów i wina, symbolizująca zaprawę murarską używaną przez Żydów w Egipcie.
5. Karpas – zielenina (np. pietruszka), symbol odnowy i wiosny, maczana w słonej wodzie na pamiątkę łez niewolników.
6. Chazeret – dodatkowe gorzkie zioła, podkreślające trud niewoli.
Dodatkowo na stole znajduje się maca oraz cztery kielichy wina, które są wypijane w określonych momentach wieczoru, symbolizując cztery obietnice wyzwolenia, jakie Bóg dał narodowi Izraela.
Przebieg Sederu
Seder Pesach składa się z 15 etapów, które pomagają utrzymać porządek wieczoru. Oto kilka z nich:
• Kadejsz – błogosławieństwo nad pierwszym kielichem wina.
• Urchac – rytualne obmycie rąk.
• Jachac – przełamanie jednej z mac, której połowa (afikoman) zostaje ukryta i poszukiwana przez dzieci na końcu wieczoru.
• Maggid – opowieść o wyjściu z Egiptu, podczas której dzieci odgrywają ważną rolę, zadając tradycyjne pytania: „Ma nisztana ha-lajla ha-ze?” („Czym różni się ta noc od innych nocy?”).
• Szulchan Orech – uroczysty posiłek.
• Halel – pieśni dziękczynne na cześć Boga.
Rodzinny i Edukacyjny Charakter
Seder Pesach to nie tylko posiłek, ale również niezwykła lekcja historii i tożsamości żydowskiej. Jest to czas, w którym rodziny gromadzą się razem, aby wspólnie celebrować wolność, przekazywać tradycje kolejnym pokoleniom i wzmacniać więzi duchowe oraz rodzinne.
Chociaż Seder jest głęboko zakorzeniony w tradycji żydowskiej, jego przesłanie – dążenie do wolności, sprawiedliwości i równości – jest uniwersalne i ponadczasowe.
Seder Pesach to wyjątkowy czas refleksji nad przeszłością, wdzięczności za wolność i nadziei na lepszą przyszłość – zarówno dla jednostek, jak i całych narodów.
Anna Szczypińska, 04.04.2025r.