Na terenie Izraela znajdują się liczne sanktuaria chrześcijańskie, związane z życiem i nauczaniem Jezusa Chrystusa. Ze strony katolików opiekują się nimi naśladowcy św. Franciszka, popularnie nazywani franciszkanami.
Bracia chodzący na co dzień w brązowych habitach, są tu od 800 lat, właściwie od początków istnienia tego zakonu. Ich obecność wiąże się bezpośrednio ze świętym Franciszkiem. To on w roku 1217, na tak zwanej kapitule szałasów, podzielił powstające licznie klasztory na kilka europejskich prowincji. Równocześnie bracia powołali prowincję zamorską, która obejmowała przede wszystkim Ziemię Świętą. W tym samym roku do Ziemi Świętej przybyli pierwsi franciszkanie.
Franciszkanie w Bazylice Grobu Pańskiego w Jerozolimie
Franciszek przybył tu dwa lata później, w roku 1219. Musimy pamiętać, że w tym czasie ziemie te, wraz z Jerozolimą, znajdowały się pod panowaniem muzułmańskim. Po klęsce krzyżowców w bitwie na wzgórzach Hittin (1187 rok), ich państwo obejmowało już tylko niektóre rejony, przede wszystkim Galileę i Akko. Św. Franciszek na pewno był w Akko – jego obecność w tym mieście jest potwierdzona dokumentem.
Nie mamy natomiast historycznej pewności, czy przebywał w innych świętych miejscach, na przykład w Bazylice Grobu Bożego czy Bazylice Narodzenia Pańskiego. Wiemy natomiast, że pod Damiettą, w delcie Nilu spotkał się z ówczesnym sułtanem al-Malikiem i próbował go przekonać do chrześcijaństwa.
Św. Franciszek dyskutuje z sułtanem – płaskorzeźba z kościoła św. Franciszka w Kairze
Trwale franciszkanie są w Ziemi Świętej od XIV stulecia. Pierwszy klasztor franciszkański na tym terenie powstał dzięki królewskiej parze z Neapolu – Robertowi Andegaweńskiemu i jego żonie Sancji z Majorki. W roku 1333 wykupili oni od muzułmanów Wieczernik i przekazali go w opiekę franciszkanom. W połowie XVI wieku franciszkanie zostali jednak stamtąd wypędzeni przez muzułmanów. Dziś znajduje się tam żydowska szkoła Prawa Starego Przymierza.
Prowincja zamorska franciszkanów, którą obecnie nazywamy Kustodią Ziemi Świętej, ukonstytuowała się ostatecznie w 1342 roku na mocy wydanych przez papieża Klemensa IV bulli Gratias agimus i Nuper carissimae. Stolica Apostolska powierzyła wówczas franciszkanom opiekę nad miejscami świętymi.
Nazwa Kustodii wywodzi się od łacińskiego słowa custodia oznaczającego „straż”, „pieczę”. Zadaniem franciszkanów była nie tylko opieka, ale przede wszystkim odzyskiwanie miejsc świętych, wykupywanie ich z rąk muzułmańskich, a także – jeśli było to możliwe – budowanie nowych świątyń.
Dzięki długotrwałym i pełnym wyrzeczeń działaniom franciszkanów, katolicyzm jest mocniej zakorzeniony na terenie Ziemi Świętej, pomimo że przez wieki należała ona do muzułmanów, a dziś częściowo do Izraela. Kustodia Ziemi Świętej obejmuje dziś obszar Izraela, Autonomii Palestyńskiej, Egiptu, Jordanii, Syrii, Libanu i Cypru.
Na tym terenie ponad 300 braci służy wiernym w 54 sanktuariach i 24 parafiach. Dodatkowo franciszkanie prowadzą tu 14 szkół, 6 domów pielgrzyma i 4 domy dla chorych i niepełnosprawnych. Należy przy tym pamiętać, że Kustodia jest prowincją międzynarodową i gromadzi braci z różnych krajów, w tym również z Polski.
Kustodia gromadzi braci również z Polski
Herb Kustodii Ziemi Świętej
Należy pamiętać, że na terenie licznych państw świata istnieją Komisariaty Ziemi Świętej. Są to biura prowadzone przez franciszkanów. Mają one za zadanie propagować wiedzę o Ziemi Świętej i pomagać w organizacji pielgrzymek. Mają one również za zadanie wspierać dzieła franciszkańskie w Ziemi Świętej.
Idee franciszkańskie rozwinięte w Ziemi Świętej są ważne dla całego Kościoła. To właśnie tradycja spotkania świętego Franciszka z sułtanem stanęła u podstaw spotkań międzyreligijnych w Asyżu i wspólnych modlitw o pokój na Świecie. Spotkania te rozpoczął papież Jan Paweł II 27 października 1986 roku.
Stanisław Szuro, 09.06.2023r.