Między Jerozolimą a Betlejem, tuż przy ruchliwej drodze nr 60, kryje się niezwykłe miejsce, o którym mało kto wie. To ruiny bizantyjskiego kościoła Kathisma, jednej z najstarszych świątyń na świecie poświęconych Maryi. Choć dziś zachowały się jedynie fundamenty i fragmenty mozaik, historia tego miejsca wciąż budzi fascynację.
Miejsce odpoczynku Maryi
Słowo kathisma w języku greckim oznacza „siedzenie” lub „odpoczynek”. Według tradycji, właśnie tutaj Matka Boska zatrzymała się, by odpocząć w drodze z Nazaretu do Betlejem, tuż przed narodzinami Jezusa. Legenda głosi, że z kamienia, na którym usiadła, wytrysnęło cudowne źródło wody.
To sprawiło, że miejsce szybko nabrało charakteru pielgrzymkowego. Już w V wieku stało się jednym z ważniejszych punktów na mapie wczesnochrześcijańskiej Ziemi Świętej.
Ośmiokątna perła Bizancjum
Kościół zbudowano około roku 456 n.e. z inicjatywy wdowy o imieniu Ikelia. Architektonicznie była to prawdziwa perełka:
- świątynia miała ośmiokątny plan, rzadko spotykany w tamtym okresie,
- w centrum znajdował się skalny głaz – według tradycji kamień, na którym odpoczywała Maryja,
- wokół rozmieszczono trzy koncentryczne kręgi obejść i kaplic, dzięki czemu budowla mogła pomieścić licznych pielgrzymów,
- wnętrza zdobiły kolorowe mozaiki geometryczne i roślinne, zachowane do dziś we fragmentach – w tym słynny motyw palmy daktylowej.
Świątynia miała imponujące rozmiary: 43 × 52 metry, niemal tyle, ile późniejsza Kopuła na Skale. To dowód, że Kathisma była niezwykle ważnym ośrodkiem religijnym.
Kościół i meczet w jednym
Losy świątyni potoczyły się w nieoczekiwany sposób. W VIII wieku południowe wejście przekształcono w mihrab – niszę modlitewną skierowaną w stronę Mekki. To pokazuje, że miejsce było używane wspólnie przez chrześcijan i muzułmanów. Był to rzadki przykład współistnienia religii w tak symbolicznym miejscu.
Ostatecznie kościół został opuszczony w X wieku. Jego kamienie służyły później jako budulec, a świątynia popadła w ruinę.
Odkrycie i współczesność
Przez wieki o Kathismie zapomniano. Dopiero w 1992 roku, podczas budowy nowoczesnej drogi z Jerozolimy do Betlejem, archeolodzy natrafili na fragmenty fundamentów i mozaik. Wykopaliska odsłoniły część dawnej świetności, a droga została przesunięta, by nie zniszczyć ruin.
Dziś Kathisma nie jest główną atrakcją turystyczną – znajduje się tuż obok klasztoru Mar Elias i łatwo ją przeoczyć, przejeżdżając autobusem czy samochodem. Jednak dla tych, którzy interesują się historią i duchowym dziedzictwem Ziemi Świętej, to miejsce wyjątkowe. To właśnie tutaj architektura, tradycja i religia splotły się w niezwykłą opowieść o Maryi i pielgrzymach sprzed półtora tysiąca lat.
Kathisma w pigułce
Lokalizacja: między Jerozolimą a Betlejem, obok klasztoru Mar Elias
Powstanie: ok. 456 r. n.e.
Fundatorka: wdowa Ikelia
Znaczenie: miejsce odpoczynku Maryi przed narodzinami Jezusa
Architektura: ośmiokątna bazylika z centralnym kamieniem i bogatymi mozaikami
Późniejsze dzieje: używana także przez muzułmanów, opuszczona w X w.
Odkrycie: 1992 r. podczas budowy drogi nr 60
Anna Szczypińska, 31.08.2025r.