Karaici, których nazwa pochodzi od hebrajskiego słowa kara oznaczającego „czytać”, to grupa ludzi, którzy odrzucają tradycję ustną judaizmu, czyli Talmud i późniejsze komentarze rabiniczne. Zamiast tego, Karaimi skupiają się wyłącznie na dosłownej interpretacji Tory Pisanej (Pięcioksiąg Mojżeszowy).
Liczebnie stanowią niewielką społeczność, ich historia, wierzenia i praktyki odróżniają ich od dominującego judaizmu rabinicznego.
Początki judaizmu karaita
Korzenie karaizmu sięgają VIII wieku n.e., kiedy to w Bagdadzie, w okresie kalifatu Abbasydów, wyłoniła się grupa Żydów sprzeciwiających się autorytetowi rabinicznego judaizmu. Jednym z kluczowych postaci związanych z tym ruchem był Anan ben Dawid, choć historycy podkreślają, że karaizm wykracza poza jego nauki.
Karaici głosili powrót do czystego, oryginalnego judaizmu, opartego wyłącznie na Tanachu (Biblii Hebrajskiej). Odrzucali Ustne Prawo (Talmud), twierdząc, że nie jest ono boskiego pochodzenia i że każdy wierzący powinien osobiście studiować Pismo, aby zrozumieć wolę Boga.
Podstawowe wierzenia karaizmu
1. Wyłączna akceptacja Tanachu
Karaici uznają tylko Pismo Święte, a jego interpretacja powinna wynikać z dosłownego czytania oraz własnych analiz, a nie z tradycji rabinicznej.
2. Odrzucenie Talmudu i tradycji rabinicznych
W judaizmie rabinicznym ogromną rolę odgrywa Talmud – zbiór komentarzy i interpretacji Prawa. Karaici odrzucają jego autorytet, uważając, że nie jest on objawioną wolą Boga.
3. Indywidualna interpretacja Pisma
Każdy karaicki Żyd zobowiązany jest do samodzielnego studiowania Tanachu i wyciągania własnych wniosków dotyczących wiary i praktyk religijnych. Nie ma jednej ustandaryzowanej interpretacji – kluczowe jest osobiste poszukiwanie prawdy.
4. Inne praktyki religijne
Szabat: Karaici przestrzegają szabatu bardzo rygorystycznie, np. nie używają ognia ani prądu, nie opuszczają domów w czasie szabatu i przygotowują wszystkie posiłki dzień wcześniej.
Kaszrut: Ich zasady dotyczące koszerności różnią się od rabinicznych – np. nie przyjmują rabinicznych reguł dotyczących oddzielania mleka od mięsa.
Święta: Obchodzą święta biblijne (np. Paschę, Jom Kipur, Sukot), ale odrzucają niektóre późniejsze rabiniczne święta, jak Chanuka czy Purim.
Filakterie i mezuzy: W judaizmie rabinicznym obowiązuje nakaz umieszczania mezuz na drzwiach domów i zakładania tefilin podczas modlitwy. Karaici odrzucają te praktyki, uważając je za metaforyczne.
Karaici na świecie i w Polsce
Na ziemiach polskich i litewskich Karaimi pojawili się w XIV wieku, sprowadzeni przez księcia Witolda z Krymu. Osiedlili się głównie w Trokach, Wilnie, Haliczu i Łucku. W odróżnieniu od Żydów rabinicznych mieli nieco inny status prawny – byli traktowani jako odrębna grupa etniczna i religijna.
Polscy Karaimi rozwinęli swoją odrębną kulturę i język, który był zbliżony do krymskotatarskiego. Ich społeczność była niewielka, ale dobrze zorganizowana, z własnymi domami modlitwy (kenesami) i samorządem religijnym.
Obecnie judaizm karaita liczy około 30-50 tysięcy wyznawców na całym świecie. Największe społeczności znajdują się w Izraelu, Egipcie, Turcji oraz USA.
W Izraelu karaici mają własne synagogi i instytucje religijne, choć nie są oficjalnie uznawani przez naczelny rabinat Izraela jako w pełni żydowska grupa, co powoduje problemy prawne, np. przy zawieraniu małżeństw.
Współczesne wyzwania
Tożsamość i uznanie – Karaici nie zawsze są uznawani za pełnoprawnych Żydów przez judaizm rabiniczny, co komplikuje kwestie prawne i społeczne.
Zachowanie tradycji – Ze względu na swoją niewielką liczebność i brak ustandaryzowanego systemu edukacji religijnej, karaizm boryka się z problemem utrzymania tożsamości w kolejnych pokoleniach.
Adaptacja do współczesnego świata – Jak w wielu tradycyjnych grupach religijnych, karaici muszą odnaleźć równowagę między przestrzeganiem zasad religijnych a życiem w nowoczesnym społeczeństwie.
Judaizm karaita to fascynująca mniejszość w świecie judaizmu, której historia i wierzenia różnią się od dominującego nurtu rabinicznego. Choć karaici stanowią niewielką społeczność, ich konsekwentne trwanie przy interpretacji Pisma i niezależność od Talmudu czynią ich unikalnym nurtem żydowskiej tradycji. Współczesne wyzwania, przed którymi stoją, będą miały kluczowy wpływ na przyszłość tej wyjątkowej społeczności.
Karolina Maoz, 05.02.2025r.