Kaparot (hebr. כפרות, kaparot oznacza „pokuty” lub „oczyszczenia”) to starożytny rytuał praktykowany przez niektóre społeczności żydowskie w wigilię Jom Kipur, czyli Dnia Przebłagania, najważniejszego i najbardziej uroczystego dnia w kalendarzu żydowskim. Choć współczesne interpretacje i praktyki kaparot różnią się w zależności od grup i miejsc, jego pierwotne założenie pozostaje niezmienne: symboliczne oczyszczenie z grzechów poprzez rytualny akt.
Tradycja kaparot sięga czasów starożytnych, choć dokładne jej początki nie są precyzyjnie datowane. W jej centrum znajduje się akt symbolicznej pokuty, w którym osoba oddaje swoje grzechy na inną istotę lub przedmiot. Zwyczajowo używano do tego żywego kurczaka lub kury (w zależności od płci uczestnika – mężczyźni brali kurczaki, a kobiety kury), które następnie były rytualnie zabijane, a ich mięso przekazywane potrzebującym. Według tej tradycji, kurczak ma „przejąć” na siebie grzechy człowieka, a jego śmierć symbolizuje oczyszczenie danej osoby.
Zwyczaj ten opiera się na interpretacji hebrajskiego słowa „kapara”, które oznacza „przebłaganie” lub „odkupienie”.
Jak wygląda rytuał?
Rytuał kaparot odbywa się w przeddzień Jom Kipur, zazwyczaj o świcie. Tradycyjnie osoba wykonująca kaparot trzykrotnie kręci ofiarnym kurczakiem nad swoją głową i recytuje specjalną modlitwę. Jedna z najczęściej używanych formuł brzmi:
„To jest moje zastępstwo, to jest moje odkupienie. Ten kurczak idzie na śmierć, a ja wejdę w dobre, długie życie i pokój.”
Po zakończeniu modlitwy, kurczak zostaje zabity zgodnie z zasadami koszerności, a jego mięso często przekazuje się biednym. Akt ten jest nie tylko aktem duchowego oczyszczenia, ale także spełnia przykazanie o pomaganiu potrzebującym.
Współczesne praktyki kaparot mogą się znacznie różnić w zależności od środowiska. W wielu żydowskich społecznościach zrezygnowano z użycia żywych zwierząt, zastępując je symbolicznym aktem przekazywania pieniędzy na cele charytatywne. Zamiast kurczaka, trzyma się nad głową woreczek z monetami, który później przekazuje się na rzecz ubogich. Ten sposób uznawany jest za bardziej humanitarny i zgodny z wartościami współczesnego świata, przy jednoczesnym zachowaniu symboliki rytuału.
Jednocześnie, praktyka używania żywych zwierząt nadal istnieje w niektórych bardziej konserwatywnych lub ultraortodoksyjnych społecznościach. W Izraelu, szczególnie w ultraortodoksyjnej dzielnicy Mea Shearim w Jerozolimie, rytuał kaparot w tradycyjnej formie z użyciem żywych kurczaków jest nadal praktykowany. W przeddzień Jom Kipur można tam zobaczyć ludzi, którzy dokonują symbolicznego przeniesienia swoich grzechów na zwierzęta, zgodnie z odwiecznym obrzędem. Kurczaki są następnie rytualnie zabijane zgodnie z przepisami koszerności. Mimo kontrowersji wokół tej praktyki, zwłaszcza w kontekście dobrostanu zwierząt, w Mea Shearim kaparot pozostaje ważnym elementem religijnej tradycji, głęboko związanym z duchowym przygotowaniem do Dnia Przebłagania.
Karolina Maoz, 10.10.2024r.