Hospicjum Austriackie w Jerozolimie to najstarszy narodowy dom pielgrzyma w Ziemi Świętej. Położone na starym mieście obok trzeciej stacji Drogi Krzyżowej, zachowuje ducha i atmosferę z końca dziewiętnastego wieku.
W pierwszej połowie XIX wieku ujawniła się słabość gospodarcza i militarna Turcji, w której granicach znajdowały się tereny dzisiejszego Izraela. Jej władcy próbowali zmodernizować państwo, a to wymusiło na nich otwarcie się na Europę.
W tym samym czasie wzrosło w Europie zainteresowanie Ziemią Świętą, czego konsekwencją, były coraz liczniejsze pielgrzymki, docierające do Jerozolimy. Stąd w tym mieście zaczęły powstawać przedstawicielstwa dyplomatyczne i narodowe instytucje kościelne krajów europejskich.
W 1849 r. Cesarstwo Austriackie otworzyło konsulat w Jerozolimie. I to właśnie pierwszy konsul austriacki, Josef Pizzamano, zainicjował budowę domu pielgrzyma, zwanego zgodnie ówczesnym zwyczajem: hospicjum, połączonego z małym szpitalem i kaplicą, przeznaczonego dla przybywających tu obywateli monarchii habsburskiej.
Wejście do hospicjum od strony Via Dolorosa
Wejście do głównego gmachu hospicjum
Wygląd hospicjum utrwalony na widokówce z 1865r.
Wsparcie finansowe udzielone przez ówczesnego biskupa Wiednia pozwoliło zakupić teren na w pobliżu trasy Drogi Krzyżowej. Budowa, według planów Antona Endlichera ruszyła w 1855 roku i trwała osiem lat.
Otwarty w 1863 r. kompleks urządzony był zgodnie z trendami panującymi w tym czasie we Wiedniu. Dzięki temu proste, a równocześnie nowoczesne, jak na ówczesne standardy, wnętrza przyciągały licznych gości. Najznamienitszym z nich był cesarz Austrii, Franciszek Józef I, który przybył do Jerozolimy w listopadzie 1869 r.
Wzrost liczby przybywających do Jerozolimy pielgrzymów doprowadziła do budowy nowego skrzydła w 1895 r. W tym czasie też kompleks hospicjum przyjął nazwę: Austro-Węgierski Dom Pielgrzyma im. Świętej Rodziny.
W tym czasie mieszkał tu przez kilka miesięcy polski malarz Jan Styka, który przygotowywał szkice do „Panoramy Golgoty”, największego obrazu o tematyce religijnej na świecie. Dzieło, ukończone w 1896 r. znajduje się dziś na terenie USA.
Korytarz w części mieszkalnej hospicjum
Figurka Maryi w części mieszkalnej hospicjum
Wizerunek Jana Styki umieszczony na ścianie hospicjum
W czasie pierwszej wojny światowej pielgrzymki zamarły. Dom pielgrzyma przemieniono więc na miejsce rekonwalescencji dla oficerów i żołnierze armii niemieckiej i austro-węgierskiej, które w tym czasie były sprzymierzone z Turcją. Dzięki temu, po zajęciu Jerozolimy przez Brytyjczyków w 1917 r., można go było łatwo zamienić na sierociniec.
W latach dwudziestych XX wieku budynkom przywrócono funkcję domu pielgrzyma. Jednak ponieważ w 1918 r. rozpadło się cesarstwo habsburskie, to nowym właścicielem została diecezja wiedeńska.
Pielgrzymi byli tu przyjmowani aż do 1939 r., kiedy to po wybuchu II wojny światowej kompleks został skonfiskowany przez Anglików. Następnie był różnorodnie wykorzystywany. Kolejno mieścił się tu dom dla uchodźców, obóz internowania dla niemieckich sióstr zakonnych, szkoła wojskowa, posterunek policji i w końcu szpital.
Po przejęciu w 1949 r. starego miasta w Jerozolimie przez Jordanię, budynki hospicjum nadal pełniły rolę szpitala. To właśnie tu trafił 20 lipca 1951 roku, król Jordanii Abdullah I, postrzelony przez zamachowca przed meczetem Al-Aksa. Tu też niedługo później zmarł od ran postrzałowych.
Szpital utrzymał się tu również po zajęciu Jerozolimy przez wojska izraelskie w 1967 r. Cieszył się on przy tym wielkim uznaniem ze strony palestyńskich mieszkańców miasta. Tak, że jak w 1985 r. rząd izraelski zdecydował się go zamknąć, a budynki zwrócić Austriakom, w Jerozolimie doszło do protestów połączonych z jednodniowym strajkiem arabskich mieszkańców miasta.
Austriacy odrestaurowali budynki i w marcu 1988 r. otwarli tu po raz kolejny Austriackie Hospicjum dla Pielgrzymów im. Świętej Rodziny. Główny budynek utrzymany jest w stylu XIX stulecia. Na jego I piętrze mieści się kaplica pod wezwaniem Świętej Rodziny. Została ona całkowicie zrekonstruowana i przywrócono jej wygląd z końca XIX wieku.
Ołtarz główny w kaplicy Świętej Rodziny
Witraż w kaplicy Świętej Rodziny
Figurka Maryi z herbami państw powstałych w wniku rozpadu Cesarstwa Austrii
W czasie pierwszej wojny światowej pielgrzymki zamarły. Dom pielgrzyma przemieniono więc na miejsce rekonwalescencji dla oficerów i żołnierze armii niemieckiej i austro-węgierskiej, które w tym czasie były sprzymierzone z Turcją. Dzięki temu, po zajęciu Jerozolimy przez Brytyjczyków w 1917 r., można go było łatwo zamienić na sierociniec.
W latach dwudziestych XX wieku budynkom przywrócono funkcję domu pielgrzyma. Jednak ponieważ w 1918 r. rozpadło się cesarstwo habsburskie, to nowym właścicielem została diecezja wiedeńska.
Pielgrzymi byli tu przyjmowani aż do 1939 r., kiedy to po wybuchu II wojny światowej kompleks został skonfiskowany przez Anglików. Następnie był różnorodnie wykorzystywany. Kolejno mieścił się tu dom dla uchodźców, obóz internowania dla niemieckich sióstr zakonnych, szkoła wojskowa, posterunek policji i w końcu szpital.
Po przejęciu w 1949 r. starego miasta w Jerozolimie przez Jordanię, budynki hospicjum nadal pełniły rolę szpitala. To właśnie tu trafił 20 lipca 1951 roku, król Jordanii Abdullah I, postrzelony przez zamachowca przed meczetem Al-Aksa. Tu też niedługo później zmarł od ran postrzałowych.
Szpital utrzymał się tu również po zajęciu Jerozolimy przez wojska izraelskie w 1967 r. Cieszył się on przy tym wielkim uznaniem ze strony palestyńskich mieszkańców miasta. Tak, że jak w 1985 r. rząd izraelski zdecydował się go zamknąć, a budynki zwrócić Austriakom, w Jerozolimie doszło do protestów połączonych z jednodniowym strajkiem arabskich mieszkańców miasta.
Austriacy odrestaurowali budynki i w marcu 1988 r. otwarli tu po raz kolejny Austriackie Hospicjum dla Pielgrzymów im. Świętej Rodziny. Główny budynek utrzymany jest w stylu XIX stulecia. Na jego I piętrze mieści się kaplica pod wezwaniem Świętej Rodziny. Została ona całkowicie zrekonstruowana i przywrócono jej wygląd z końca XIX wieku.
W kaplicy przechowywane są relikwie ostatniego cesarza austro-węgierskiego, Karola I Habsburga, który zmarł na wygnaniu na Maderze w 1922 roku, a w 2004 r. został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II.
Na tym samym piętrze znajduje się „Cafe Triest”. Kawiarnia przypominająca, iż to właśnie z portu w Trieście, należącego w XIX wieku do Austrii, wypływała większość austriackich pielgrzymów udających się do Ziemi Świętej. Serwowane są tu specjały kuchni wiedeńskiej, takie jak słynny tort Sachera, czy strucla wiedeńska.
Specjalnie przystosowany do pielgrzymów statek Tyrolia pływający na linii Triest – Jaffa na przełomie XIX i XX w.
Widok z tarasu hospicjum na meczet Kopuły Skały
Widok z tarasu hospicjum na bazylikę Grobu Pańskiego
Dodatkowymi atrakcjami Hospicjum jest nastrojowy ogród, połączony z kawiarnią oraz taras widokowy na dachu. Z tarasu rozciąga się jeden z najładniejszych widoków na Jerozolimę.
Co ważne dom pielgrzyma dalej się rozwija. W 2018 r. ukończono budowę nowego skrzydła, zwanego „Casa Austria”, a do 2025 roku ma być przeprowadzony stopniowy remont generalny wszystkich budynków.
Stanisław Szuro, 18.02.2023r.