Nad Hajfą, trzecim co do wielkości miastem izraelskim góruje szczyt góry Karmel. Na nim zaś znajduje się sanktuarium karmelitańskie zwane popularnie Stella Maris.

Góra Karmel o wysokości 546 m. n.p.m. jest częścią pasma górskiego o tej samej nazwie, które ciągnie się 19 km na wschód od Hajfy. Masyw ten o szerokości ok. 5 km. oddziela równinę nadmorską od doliny Jezreel.

Zalesiony masyw gór Karmel

Sanktuarium Stella Maris

Sklepienie w kościele Matki Bożej Szkaplerznej na Górze Karmel

Wzgórza porośnięte są dziś lasami co zawdzięczamy akcji sadzenia lasów przeprowadzonej przez osadników żydowskich na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, a dokończonej po uzyskaniu niepodległości przez Izrael. Akcja ta, finansowana przez Narodowy Fundusz Żydowski była wówczas ważnym elementem organizowania zatrudnienia dla najbiedniejszych imigrantów żydowskich.

Święta góra

Góra Karmel od starożytności była miejscem sprawowania kultu religijnego. Na szczycie znajdowały się ołtarze bóstw kananejskich. Później Żydzi umieścili tu ołtarz Boga Jedynego, odnaleziono tu również pozostałości świątyni Zeusa.

W Starym Testamencie z górą Karmel związany jest cud dokonany przez proroka Eliasza. W IX wieku przed Chr. Swoją żarliwą modlitwą doprowadził do sprowadzenia z nieba ognia, który zapalił ułożony na ołtarzu stos ofiarny. W ten sposób potwierdził moc Boga Jedynego. Równocześnie wykazał fałsz kultu fenickiego bóstwa Baala, którego kapłani nie potrafili uczynić tego samego. Kapłanów fałszywego bóstwa prorok na polecenie Boga wytracił, a w Izraelu, nękanym wcześniej długotrwałą suszą, nastąpił okres urodzaju. [1 Kr, 18:30-39]

Związek Karmelu z prorokiem Eliaszem, przyciągał tu od wczesnego średniowiecza pustelników chrześcijańskich. Eliasz był bowiem patronem życia pustelniczego. W Biblii zapisano bowiem, iż do ukrywającego się na pustkowiu proroka Bóg posyłał kruka, który przynosił mu pożywienie.

Zakon Braci Najświętszej Maryi Panny

Życie pustelnicze odrodziło się na górze Karmel w dobie wypraw krzyżowych. Pierwszą wspólnotę pustelniczą zorganizował tu Bertold z Kalabrii w połowie XII w. Jego następcą został Brokard, który wraz mieszkającym w pobliskim Akko, biskupem Jerozolimy Albertem z Vercelli, opracował regułę dla wspólnoty mniszej, która się prężnie rozwijała. Reguła ta została zatwierdzona w 1226 r. przez papieża Honoriusza II i w ten sposób powstał Zakon Braci Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, popularnie nazywany Karmelitami.

Zakon rozwijał się bardzo szybko, a jego klasztory budowano w całej Europie. W 1251 r. z Góry Karmel wyjechał generał zakonu (najwyższy przełożony)Szymon Stock aby przeprowadzić wizytację klasztorów w Anglii. Tam w nocy z 14 na 15 lipca ukazała mu się Maryja i przekazała swój płaszcz, mówiąc: „Przyjmij, najmilszy synu. Kto w nim umrze nie dozna ognia piekielnego.

Pod wpływem tego objawienia zakon karmelitański zmienił regułę, a jego ważnym posłannictwem stało się propagowanie szkaplerza, czyli symbolu szaty Maryi. W ten sposób utworzono świecką część zakonu. Szkaplerz bowiem w istocie jest habitem i kto go przyjmuje zostaje włączony do zakonu karmelitańskiego.

Figura Matki Bożej Szkaplerznej w ołtarzu sanktuarium na Karmelu

Rzeźba proroka Eliasza w grocie pod ołtarzem głównym

Maryja przekazuje płaszcz Szymonowi Stockowi 15 lipca 1251 roku – ołtarz boczny sanktuarium

Grób żołnierzy francuskich z końca XVIII wieku przed wejściem do sankturium

Stella Maris

W 1291 r. muzułmańskie wojska arabskie zdobyły Akko. Upadek tej ostatniej stolicy państwa krzyżowców sprawił wygnanie z tego terenu kapłanów katolickich, w tym również karmelitów.

Karmelici wrócili tu dopiero w XVII stuleciu. Po wielu latach trudów udało się im wybudować kościół na szczycie góry Karmel, który poświęcili Matce Bożej Szkaplerznej. W kościele znajduje się grota, w której zgodnie z tradycją modlił się prorok Eliasz. W grocie tej zatrzymać się też miała na nocleg Święta Rodzina wracająca z Egiptu do Nazaretu.

Przy kościele stanął klasztor, a w XIX wieku obok niego stanął dom pielgrzyma. To właśnie przy tym domu zakonnicy wybudowali pierwszą na Bliskim Wschodzie latarnię morską, od której całe sanktuarium nazwano Stella Maris (Gwiazda Morza).

Dom pielgrzyma został od Karmelitów przymusowo wydzierżawiony na początku I wojny światowej. Wtedy przy latarni morskiej umieszczono garnizon wojsk tureckich. Później ich miejsce zajęli żołnierze brytyjscy, którzy umieścili tu również stację radarową. Dziś stacjonuje tu armia izraelska. Dom pielgrzyma pozostaje jednak własnością zakonników o czym świadczy między innymi kolumna z Matką Bożą stojąca przed wejściem.

Muhraka

Oprócz sanktuarium Stella Maris, od połowy XIX wieku Karmelici utrzymują również kaplicę na kolejnym szczycie masywu Karmel, nazywanym el Muhraka. Zgodnie z tradycją jest to miejsce gdzie doszło do cudu proroka Eliasza. Przypomina to posąg proroka stojący przed kościołem.

Stanisław Szuro, 31.03.2022r.