Cotygodniowe świętowanie, czyli SZABAT
Najważniejszym świętem żydowskim jest obchodzony co tydzień Szabat. Jest to dzień wolny po tygodniu pracy, wymieniony w Dekalogu jako czwarte przykazanie. Szabat jest świętem na cześć Boga, upamiętnia jego odpoczynek po dokonaniu Stworzenia. Nawiązuje także do Przymierza, które zawarł z narodem Izraela oraz ma przypominać Żydom wyzwolenie z niewoli egipskiej.
Według kalendarza żydowskiego początkiem doby jest zmierzch. W związku z tym wszystkie święta żydowskie zaczynają się w wigilię świąt (w wieczór przed właściwym dniem), a cotygodniowe świętowanie Szabatu rozpoczyna się w piątek wieczorem.
Jak wygląda i na czym polega świętowanie Szabatu?
O odpowiednio sprecyzowanej porze (kilka minut przed zachodem słońca) kobieta zapala dwie świece, a następnie odmawia błogosławieństwo. Świece symbolizują sacrum i profanum, Boską światłość i duszę człowieka. Moment ich zapalenia oddziela także zwykłe dni tygodnia od dnia świętego – soboty. Mężczyźni w tym czasie witają Szabat modląc się w synagodze. Po ich powrocie zaczyna się uroczysta uczta, wspólna rodzinna kolacja. Zanim jednak rodzina przystąpi do spożywania posiłku następuje drugi ważny moment w liturgii Szabatu – kidusz, czyli błogosławieństwo wina.
Ojciec rodziny bierze kielich (czarkę) kiduszowy napełniony winem, odmawia modlitwę, upija łyk wina i podaje go każdemu z uczestników kolacji. Następnie błogosławi chleb – dwie chałki na pamiątkę podwójnej porcji manny, jaką otrzymywali Żydzi w każdy piątek podczas przejścia przez pustynię. Mężczyzna kroi lub łamie chałkę na kawałki i dzieli się nią z każdym członkiem rodziny.
Po tych rytuałach zaczyna się wieczerza.
Piątkowa kolacja powinna być bardzo obfita, kupuje się na tę okazję produkty najlepsze i najsmaczniejsze. W przygotowaniach powinni brać udział (choćby symbolicznie) wszyscy domownicy. Wszystko powinno być wcześniej przygotowane, posprzątane, a stół powinien być nakryty najlepszym obrusem. Z kolei uczestnicy kolacji powinni wyglądać czysto i odświętnie. Przy stole powinna panować świąteczna, radosna atmosfera oraz rozmowy na temat dobrych rzeczy, które przydarzyły się rodzinie w minionym tygodniu. Szabat to dzień odpoczynku, radości, w którym należy jeść, śpiewać, spędzać czas z rodziną i się rozmnażać.
Zgodnie z tradycją w czasie doby szabatowej pobożny Żyd powinien spożyć trzy posiłki. Pierwszy, wspomniany wcześniej, to wieczorna piątkowa kolacja. Kolejny posiłek powinien mieć miejsce w sobotę w południe. Bardzo często spożywa się wtedy czulent, czyli gorące danie, które przygotowywane jest w piątek. Składa się z mięsa, ziemniaków, fasoli, cebuli, kaszy, czasem jajek lub knedli. Ostatnim posiłkiem jest wieczorne danie kończące Szabat.
Dzień świąteczny obwarowany licznymi zakazami…
Poza ucztą, wspólnym jedzeniem, cotygodniowe świętowanie Szabatu to dla religijnych Żydów ściśle określony zestaw zasad, których powinni przestrzegać. Przykazanie o Szabacie wymaga zaniechania wszelkiej pracy, szczególnie tej, w wyniku której zmienia się przyrodę.
Na podstawie tekstów biblijnych sformułowano długą listę prac, których nie można wykonywać w Szabat, do których należą między innymi zakaz: budowy, rozpalania ognia, pisania, gotowania, prowadzenia samochodu, podróżowania, używania urządzeń elektrycznych, korzystania z komunikacji miejskiej, a nawet dłuższych spacerów.
We współczesnym Izraelu w dalszym ciągu zdecydowana większość mieszkańców wyznania mojżeszowego przestrzega zasad szabatowych. Dla ortodoksyjnych i utraortodoksyjnych Żydów Szabat jest świętem obchodzonym ze ścisłym zachowaniem zasad tradycji. Z kolei dla tak zwanych „świeckich Żydów”, którzy na co dzień nie przestrzegają zasad dotyczących życia koszernego (zgodnego z zasadami wiary), piątkowa kolacja z rodziną ma również ogromne znaczenie. Mimo tego, że ta część społeczeństwa nie rozpoczyna Szabatu modlitwą w synagodze czy w wielu przypadkach modlitwą kidusz to w piątkowy wieczór spotyka się z najbliższymi, żeby wspólnie zjeść posiłek i porozmawiać o tym, co wydarzyło się w ich życiu w mijającym tygodniu. Sobota to z kolei czas, w którym podróżują, odpoczywają i spędzają czas z najbliższymi.
Stąd też śmiały wniosek, iż Szabat jest integralną częścią kultury żydowskiej, podkreślającą fakt jak ważna w tej kulturze jest rodzina.