Według tradycji żydowskiej Tora (pięć pierwszych ksiąg Biblii) jest znakiem Przymierza Boga z Izraelem.
Tora zawiera micwy, czyli Boskie przykazania, które często nazywane są także dobrymi uczynkami. Pięcioksiąg określa 613 takich przykazań, z czego 248 stanowią nakazy, a 365 zakazy, które obowiązują dorosłych Żydów.
Zgodnie z żydowskim prawem religijnym, chłopiec , który ukończył trzynaście lat i jeden dzień staje się „bar micwa”, czyli dosłownie tłumacząc, „synem przykazania”.
Terminem „bar micwa” określa się także uroczystość, podczas której ów trzynastoletni chłopiec uzyskuje „pełnoletność”, staje się odpowiedzialnym za swoje zachowanie i zobowiązanym do przestrzegania przykazań.
Bar micwa jest to nie tylko uroczystość religijna, ale także święto rodzinne. Odbywa się w synagodze, zazwyczaj w pierwszą sobotę po ukończeniu przez chłopca trzynastego roku życia.
Tora odczytywana jest publicznie także w poniedziałki i czwartki, w związku z tym dopuszcza się obchody bar micwy także w te dni.
Podczas nabożeństwa w synagodze młodzieniec wzywany jest na bimę (podium w synagodze) i jego zadaniem jest odczytanie stosownego, odpowiadającego danemu tygodniowi fragmentu Tory.
Od tego momentu chłopca uznaje się za dorosłego w świetle prawa żydowskiego. Następnie ojciec chłopca wygłasza błogosławieństwo oraz formułę, w której dziękuje Bogu za uwolnienie go od odpowiedzialności za czyny dziecka, a w szczególności za jego grzechy.
Bar micwa sprawia, że trzynastolatek nie tylko w pełni odpowiada za swoje postępowanie, ale również nabywa prawa do składania ślubów i przyrzeczeń.
Od tego momentu może on także wchodzić w skład minjanu, czyli zgromadzenia złożonego z dziesięciu Żydów płci męskiej, niezbędnego do odprawiania publicznych modłów w synagodze czy niektórych ceremonii religijnych.
Obowiązkiem młodzieńca staje się między innymi poszczenie w święta, zakładanie tefilin do modlitwy porannej.
Dawniej wiązało się to także z pełną odpowiedzialnością cywilną, co oznacza , iż trzynastolatek mógł na przykład zawrzeć związek małżeński.
Dla wyznawców judaizmu najbardziej zaszczytnym miejscem, w którym można zorganizować bar micwę, jest Ściana Płaczu. Stąd w każdy poniedziałek i czwartek, właśnie tam, wybrańcy uroczyście stają się „synami przykazania”.
Uroczystość bar micwy pod Ścianą Płaczu zawsze wzbudza zainteresowanie wielu osób, głównie turystów, ponieważ jej przebieg w tamtym miejscu jest niezwykle spektakularny.
Rodzina i znajomi uczestniczący w uroczystości zazwyczaj gromadzą się przy murach Starego Miasta od strony Góry Syjon. Stamtąd młody „bohater” uroczystości prowadzony jest pod Ścianę Płaczu pod specjalnym baldachimem i towarzyszą mu wynajęci na tę okazję: wodzirej i grajkowie.
Muzycy, zwykle ubrani na biało, zaopatrzeni są w bębny i szofary, a także biało – niebieskie balony, które przed wejściem na teren Muru Zachodniego, wypuszcza się w powietrze. Wodzirej prowadzi huczny pochód, śpiewając, tańcząc wspólnie z uczestnikami uroczystości.
Po dotarciu do celu, goście dzielą się na dwie grupy. Panowie udają się do części męskiej, gdzie odbywa się uroczyste odczytanie fragmentu Tory przez trzynastoletniego młodzieńca.
Kobiety obserwują to wydarzenie zza ogrodzenia oddzielającego część męską od żeńskiej i często na koniec wiwatują, rzucając cukierki w kierunku zgromadzonych wokół Tory mężczyzn.
Po części oficjalniej uczestnicy uroczystości zapraszani są na przyjęcie. Może ono mieć postać słodkiego poczęstunku na powietrzu w okolicach Ściany Płaczu, posiłku w domu chłopca lub w restauracji.
Według tradycji, podczas przyjęcia jego „bohater” powinien wygłosić przemówienie, które przygotował specjalnie na tę okazję. Zawiera ono podziękowania dla nauczycieli i bliskich. Najlepiej gdyby było także związane z odczytanym wcześniej fragmentem Tory.
Uroczystość kończą życzenia i prezenty dla młodzieńca, które w obecnych czasach bywają bardzo kosztowne. Niemniej jednak najważniejszym z nich jest wspomniany już tefilin, zwany także filakterie. Są to dwa czarne skórzane pudełeczka zawierające w środku pergaminy z wypisanymi ręcznie czterema ustępami biblijnymi. Za pomocą przymocowanych do nich rzemyków przywiązuje się je do lewego przedramienia i do górnej części czoła. Tefilin jest symbolem samodzielności duchowej i mężczyźni zakładają je do codziennej modlitwy porannej, z wyjątkiem sobót.
Obrzęd bar micwa zapoczątkowano mniej więcej w XIV wieku, czyli stosunkowo nie dawno. Jak wygląda sytuacja dziewczyn?
Religijne prawo żydowskie mówi, iż dziewczynki uzyskują dojrzałość o rok wcześniej niż chłopcy. Do XIX wieku nie wiązał się z tym żaden obrzęd. Od tego czasu coraz częściej obchodzi się uroczystość zwaną bat micwa, czyli dosłownie tłumacząc: ”córka przymierza”.
Współcześnie uroczystość ta została także przyjęta przez środowiska ortodoksyjne. Organizowana jest w synagogach zazwyczaj dla grup dziewcząt, które podczas nabożeństwa stają się członkiniami dorosłej społeczności.
Bat micwa ma miejsce w czasie święta Szawuot i jej elementem jest sadzenie drzew – sosen. W przyszłości gałęzie tego drzewa zostaną przerobione na drążki do ślubnego baldachimu, czyli chupy, pod którą dziewczęta wezmą ślub.
Karolina Maoz, 04.10.2023r.
Najważniejszy punkt bar micwy – odczyt fragmentu Tory
Trzynastoletni chłopiec niosący Torę, ubrany w tefilin oraz tałes
Pochód podążający w kierunku Ściany Płaczu na uroczystość bar micwy, prowadzony przez wodzireja
Mężczyźni zgromadzeni wokół Tory
Marzeniem pobożnych Żydów z całego świata jest bar micwa pod Ścianą Płaczu
Sesja zdjęciowa po uroczystości bar micwy pod Murem Zachodnim
Tekst powstał na podstawie książki: „ Święta i obyczaje żydowskie”, red. R.Gromacka, Warszawa 2008