Izrael to kraj o unikalnym systemie politycznym, który łączy cechy demokracji parlamentarnych z elementami specyficznymi dla państwa narodowego. Jego system polityczny jest jednym z najciekawszych na świecie, ze względu na szczególne uwarunkowania historyczne, społeczne i geopolityczne, w których funkcjonuje.
Struktura państwowa
Izrael jest państwem demokratycznym o ustroju parlamentarno-gabinetowym. Głową państwa jest prezydent, który pełni funkcję reprezentacyjną i ceremonialną, natomiast rzeczywistą władzę wykonawczą sprawuje premier, lider partii, która zdobyła najwięcej mandatów w Knesecie. Kneset to jednokomorowy parlament, składający się ze 120 członków wybieranych w systemie proporcjonalnym.
Izrael jest państwem żydowskim, ale jego struktura polityczna odzwierciedla wieloetniczny charakter społeczeństwa, w którym obok Żydów żyją także mniejszości arabskie, druzowie, Beduini i inne grupy.
Wybory i partie polityczne
W Izraelu wybory odbywają się co cztery lata (chociaż mogą być przedterminowe, jeśli Kneset nie udzieli wotum zaufania rządowi lub premier nie jest w stanie utworzyć koalicji). System wyborczy jest proporcjonalny, co oznacza, że liczba mandatów przypadająca na poszczególne partie jest proporcjonalna do liczby głosów, które otrzymały. W praktyce oznacza to, że żadne ugrupowanie nie zdobywa pełnej większości w Knesecie, co zmusza partie do zawierania koalicji rządowych.
Izrael posiada wiele partii politycznych, a ich spektrum obejmuje zarówno ugrupowania o charakterze lewicowym, jak i prawicowym, a także partie reprezentujące interesy mniejszości etnicznych, religijnych czy ideologicznych. Partie te często tworzą koalicje rządowe, które mogą być stosunkowo niestabilne, co prowadzi do częstych zmian rządów.
Władza wykonawcza
Władza wykonawcza w Izraelu jest skoncentrowana w rękach rządu, na czele którego stoi premier. Premier jest wybierany spośród członków Knesetu, a po uzyskaniu wotum zaufania, powołuje swoich ministrów, którzy kierują poszczególnymi resortami. Rząd odpowiada za realizację polityki państwa, a także za utrzymanie porządku i bezpieczeństwa.
Z racji tego, że system polityczny w Izraelu jest oparty na koalicjach, premier często musi balansować pomiędzy interesami różnych grup politycznych i społecznych, co sprawia, że jego władza jest ograniczona i uzależniona od stabilności koalicji.
Władza ustawodawcza
Kneset, będący parlamentem Izraela, pełni rolę legislacyjną, ale ma także inne ważne funkcje, takie jak kontrolowanie rządu i zatwierdzanie budżetu państwa. Zgodnie z izraelską konstytucją, która składa się z kilku ustaw podstawowych (nie ma jednej formalnej konstytucji), Kneset uchwala ustawy, które regulują życie polityczne, gospodarcze i społeczne kraju. Dodatkowo, Kneset ma uprawnienia do wyboru prezydenta i podejmowania decyzji w sprawie wotum nieufności wobec rządu.
Władza sądownicza
Izrael posiada niezależny system sądowniczy, który obejmuje sądy cywilne, karne i administracyjne. Sąd Najwyższy Izraela pełni rolę najwyższej instancji, ale jego kompetencje wykraczają poza funkcje tradycyjnego sądu apelacyjnego. Sąd Najwyższy ma także uprawnienia do sprawowania kontroli nad konstytucyjnością ustaw i działań władzy wykonawczej.
Izraelski system prawny opiera się na mieszance prawa cywilnego, prawa religijnego i precedensowego. Sąd Najwyższy jest także odpowiedzialny za interpretację prawa i ma duży wpływ na kształtowanie polityki państwowej, szczególnie w kwestiach dotyczących praw człowieka i bezpieczeństwa.
Specyfika polityczna
Izrael to państwo, w którym kwestie bezpieczeństwa mają kluczowe znaczenie. Położenie geograficzne i konflikty z sąsiadami, zwłaszcza z Palestyńczykami, wywarły silny wpływ na politykę wewnętrzną i zagraniczną. Z tego względu, partie polityczne, niezależnie od orientacji, często koncentrują się na kwestiach związanych z obronnością, osiedlami żydowskimi na terytoriach okupowanych czy pokojem z Palestyńczykami. Tematy te są wciąż źródłem intensywnej debaty i polaryzacji społeczeństwa.
Polityka w Izraelu jest również zdominowana przez silne nurty religijne, które mają wpływ na ustawodawstwo i politykę wewnętrzną. Religijni Żydzi, w tym partie ultraortodoksyjne, często stanowią kluczowych partnerów w koalicjach rządowych, co sprawia, że kwestia religii i laicyzmu pozostaje w centrum polityki.
System polityczny Izraela jest złożony i pełen wyzwań. Jego charakterystyczną cechą jest niestabilność rządów wynikająca z systemu proporcjonalnego i licznych koalicji. Izrael stoi przed wieloma trudnymi kwestiami, zarówno wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi, które wpływają na decyzje polityczne i społeczne. Mimo to, kraj ten pozostaje jednym z najbardziej dynamicznych i innowacyjnych państw na Bliskim Wschodzie, a jego system polityczny jest odpowiedzią na wyzwania współczesnego świata.
Anna Szczypińska, 23.08.2025r.