Nieoficjalny ruch podziemny – Hagana („obrona” w języku hebrajskim) była głównym quasi-militarnym organem społeczności żydowskiej w Palestynie i ruchu syjonistycznego w czasie mandatu brytyjskiego, przed ustanowieniem Państwa Izrael w 1948.
Od tego czasu Hagana stała się armią państwa Izrael – „Israel Defence Forces” (IDF) (po hebrajsku Tzva Hagana Le-Yisrael, w skrócie Zahal).
Hagana została założona w 1920 roku i działała przez następną dekadę pod auspicjami Związku Robotniczego (po hebr. „Histadrut”).
Po okresie arabskich zamieszek, w sierpniu 1929 roku, Hagana stała się oficjalnym, choć tajnym, wojskowym skrzydłem Syjonistycznej Agencji Żydowskiej i Narodowego Komitetu Żydowskiego (Vaad Leumi) Palestyny.
Dowództwo Generalne Hagany składało się z sześciu publicznych przedstawicieli lewicowych i centroprawicowych partii żydowskich.
Głównym zadaniem Hagany było zapewnienie bezpieczeństwa żydowskiemu życiu i własności przeciwko arabskiej przemocy, która spowodowała śmierć ponad 700 Żydów w latach 1920-1939.
Rozwijając się ze skromnych początków kilku tysięcy, Hagana wkrótce stała się dużym, dobrze zorganizowanym quasi-militarnym ciałem złożonym z dziesiątek tysięcy mężczyzn i kobiet.
Rząd brytyjski uważał Haganę za nielegalną organizację podziemną, ale dla ludności żydowskiej stanowiła ona istotne źródło obrony i bezpieczeństwa.
Wiosną 1939 r. doszło do poważnego kryzysu, po tym, jak rząd brytyjski zmienił politykę prowadzoną od czasu Deklaracji Balfoura (1917), wydając tzw. „białą księgę”, zalecającą szereg proarabskich kroków, takich jak ograniczenie żydowskiej imigracji i nałożenie ograniczeń na zakup ziemi i zakładanie nowych osiedli przez Żydów.
Hagana planowała zbrojną konfrontację z władzami brytyjskimi, ale wstrzymała ten program wraz z wybuchem II wojny światowej jesienią 1939 r.
Podczas wojny Hagana pomagała Brytyjczykom na wiele sposobów, w tym jako wywiad, a także wysyłała spadochroniarzy do okupowanych przez Niemców krajów Europy.
Około 30 000 palestyńskich Żydów (mężczyzn i kobiet), w większości członków Hagany, dołączyło do brytyjskich sił zbrojnych w wojnie przeciwko nazistowskim Niemcom. W rzeczywistości cała ludność żydowska, niespełna pół miliona, została zmobilizowana do udziału w wysiłku wojennym.
Rozwój Sił Zbrojnych
Od 1939 r. Hagana została zreorganizowana i kierowana przez szefa Sztabu Generalnego. Oprócz pomocy Brytyjczykom w wojnie przeciwko nazistowskim Niemcom, Hagana wzmocniła i poprawiła swój potencjał militarny.
Tysiące młodych ludzi w wieku 18-25 lat zostało zorganizowanych i przeszkolonych w ramach „korpusu polowego” (Chish) i „Home-guards” (Chim) w celu ochrony miast, miasteczek i osiedli.
Powstały „Młodzieżowe Bataliony” (Gadna), w których młodzież, zarówno chłopcy, jak i dziewczęta, przeszła szkolenie przedwojskowe umożliwiające wstąpienie w szeregi Hagany.
Powstały takie służby jak wywiad, korpus łączności, korpus medyczny oraz małe jednostki powietrzne i morskie. Tajne fabryki zaczęły produkować broń strzelecką, moździerze i amunicję. Tysiące wysłanych przez Haganę służyło w jednostkach policji brytyjskiej, głównie jako Policja Osiedli Żydowskich.
Punktem kulminacyjnym było utworzenie „Palmach” (hebr. skrót siły uderzeniowej) – jedynej w pełni zmobilizowanej siły – utworzonej w 1941 roku.
Palmach rozrósł się w ciągu czterech lat z sześciu kompanii do czterech batalionów, wkrótce zorganizowanych bezpośrednio jako brygada pod dowództwem Sztabu Generalnego Hagany.
Jednostki Palmach, składające się z młodych mężczyzn i kobiet, stacjonowały w kibucach, gdzie przeszli zaawansowane szkolenie wojskowe, ale także pracowali na własne utrzymanie.
Po zakończeniu II wojny światowej Palmach prowadziła walkę z wrogimi siłami brytyjskimi, dopóki nie ewakuowały się z kraju pod koniec mandatu brytyjskiego w Palestynie w maju 1948 roku.
Przez całą wojnę o niepodległość (1948-49), zwłaszcza w jej początkowych etapach, Palmach stanowiły główną siłę bojową przeciwko arabskim atakom i inwazjom.
Konieczność działania w tajemnicy, przy użyciu jedynie najbardziej skromnych środków oraz nieodpowiedniego uzbrojenia i innych udogodnień, promowała unikalny rodzaj strategicznego myślenia wojskowego, taktyki partyzanckiej i etyki na polu bitwy, która obejmowała pionierskiego ducha, przywództwo w bitwie, wysoką motywację, oryginalność w planowaniu, podejmowanie inicjatywy i zaradność.
Hagana opierała się nie tylko na hierarchii rang, ale na wzajemnym zrozumieniu, równości praw i obowiązków, przyjaźni, oddaniu sprawie i sobie nawzajem. Chodziło o to, że w razie potrzeby każdy żołnierz może pełnić funkcję dowódcy.
Anna Szczypińska, 12.10.2021r.
O nielegalnej żydowskiej imigracji, nowych osiedlach, walce z siłami brytyjskimi i udziale Hagany w wojnie o niepodległość przeczytasz już w kolejnej części artykułu, który ukaże się 19.10.2021r. Zachęcamy do lektury!