Tu BiShvat (Nowy Rok Drzew) jest świętem żydowskim obchodzonym 15 dnia miesiąca szewat. W żydowskim roku 5784, czyli w naszym 2024 święto to rozpocznie się w środę 24 stycznia o zachodzie słońca, a kończy się wieczorem w czwartek 25 stycznia.
Tu BiShvat nazywany jest Nowym Rokiem Drzew, ponieważ jest to czas, w którym drzewa Izraela ożywają po zimowej hibernacji. Drzewa migdałowe nawet kwitną i stąd są symbolem tego święta.
Wszystkie owoce, które do tego dnia dojrzały na drzewach zaliczane są do owoców roku uprzedniego, a te które dojrzeją po tym dniu – do owoców roku kolejnego. Taka sztywna data musiała być wyznaczona, ze względu na warunki klimatyczne Izraela, w którym owocowanie trwa czasem kilkakrotnie w ciągu roku.
A rok do którego należały zebrane owoce był ważny dla religijnych Żydów ze względu na przepisy religijne. Na kartach Starego Testamentu zapisano bowiem: „Gdy przyjdziecie do ziemi [Izraela] i będziecie sadzić wszelkie drzewo [rodzące] jadalny owoc, będzie wam ten owoc wzbroniony. Przez trzy lata będzie wam wzbroniony i jedzony nie będzie. A w czwartym roku wszelki jego owoc będzie święty, na chwałę Boga. A w piątym roku możecie jeść jego owoc.” [Kpł.19: 23-25]
Tak więc owoce zebrane w ze wszystkich drzew w czwartym roku po jego posadzeniu były przeznaczane na ofiarę składaną w Świątyni Jerozolimskiej. Aby przestrzegać tego prawa i wiedzieć dokładnie, kiedy trzeba przynieść owoce do Świątyni, a kiedy można je już jeść samemu, należało by zapamiętać daty zasadzenia każdego drzewa osobno. Ponieważ pamięć ludzka jest zawodna więc kapłani ustalili zbiorowe „urodziny” wszystkich drzew na 15 dzień miesiąca szewat.
Obchodzenie tej uroczystości zapoczątkowano za czasów Drugiej Świątyni (budowanej po powrocie z Niewoli Babilońskiej, w latach ok. 550-520 przed Chr.). W tamtych czasach święto to wyznaczało również datę nowego roku składania dziesięciny w Świątyni Jerozolimskiej. Ofiara ta przeznaczona była dla sług świątynnych, czyli kapłanów i Lewitów, a także na wsparcie osób ubogich.
Po zburzeniu Świątyni przez wojska rzymskie w roku 70, praktyczne zastosowanie „urodzin” drzew przestało być istotne i dzień ten przekształcił się w święto o pomniejszym znaczeniu. Dlatego w tym dniu wierni nie przerywają pracy, a jedynie w domach spożywają uroczystą kolację.
Istnieje wiele wariantów przebiegu tej kolacji przy zapalonych świecach. Wspólne elementy to różne owoce i pite jeden po drugim cztery kielichy wina (białe i czerwone). Pierwszy kielich powinien być napełniony wyłącznie białym winem, które symbolizuje zimę. W drugim kielichu powinno się zmieszać – 2/3 białego wina z 1/3 czerwonego co symbolizuje nadchodzącą wiosnę. W trzecim kielichu powinno się znaleźć 1/3 białego i 2/3 czerwonego wina co jest symbolem rozkwitającej wiosny. W końcu w czwartym kielichu pijemy tylko wino czerwone co jest znakiem lata.
Co do jedzonych w czasie tej kolacji owoców to istnieje tu spora rozbieżność. Najbardziej jednak powszechny zestaw to: oliwki, daktyle, winogrona, figi, granaty, jabłka, orzechy włoskie, tzw. chleb świętojański, gruszki, wiśnie i nasiona słonecznika. Do tego powinno się dołączyć pszenicę, jęczmień i miód. Oczywiście zazwyczaj zboża te pojawiają się w formie ciast, a owoce świeże są często zastępowane owocami suszonymi lub kandyzowanymi.
W czasie świętowania Tu BiShvat Żydzi w specjalny sposób dziękują Bogu za ziemię Izraela, którą Tora przedstawiała jako kraj obdarzony błogosławieństwem siedmiu płodów rolnych. Jeszcze w starożytności w rodzinach żydowskich sadzeniem drzew upamiętniało się ważne wydarzenia. Przykładowo po narodzinach córki sadzono drzewko cyprysowe, a po narodzinach syna drzewko cedrowe. Cyprys był bowiem symbolem piękna, a cedr siły.
Dlatego też osadnicy żydowscy na ziemi Izraela wprowadzili nowy element świętowania Tu BiShvat. Od 1915 roku, w czasie tego święta masowo sadzi się nowe drzewa. Dzięki temu ziemia Izraela powinna zgodnie z wolą Bożą rozkwitać po powrocie tu Żydów. I faktycznie na terenie Izraela co roku przybywa zalesionych obszarów.
Stanisław Szuro, 24.01.2024r.